ถอดบทเรียนชีววิทยาผ่านสายตาของนักออกแบบ และพระเจ้า

ไอเดียเริ่มต้นมาจากการ์ตูนเรื่องหนึ่งซึ่งช่วงนี้ฉันกำลังอินเป็นพิเศษ เป็นอนิเมะชื่อเรื่องว่า ‘แผนกออกแบบสร้างสรรค์โลก Heaven's Design Team’ ออกฉายรายสัปดาห์ทางช่อง Muse Thailand เนื้อเรื่องย่อๆ ก็คือในตอนที่พระเจ้ากำลังสร้างโลก พระเจ้าดันขี้เกียจจะสร้างสิ่งมีชีวิตทั้งหมดด้วยตัวเอง ก็เลยจ้างทีมนักออกแบบมาทำงานนี้ให้แทนเสียเลย...

ฉันคิดว่าความสนุกมันอยู่ที่ตรงนี้ คือเมื่อพระเจ้าอยากได้สิ่งมีชีวิตแบบไหนก็แค่ออก ‘ออเดอร์’ ลงมา (หลายครั้งก็เป็นออเดอร์แบบลอยๆ ฟุ้งๆ เช่น สิ่งมีชีวิตที่วิ่งเร็วแต่ไม่มีขา เป็นต้น) แล้วนักออกแบบก็ออกแบบสัตว์ตามออเดอร์กันอย่างจริงจัง จนดูติ๊งต๊องในบางครั้ง

เล่าแบบนี้อาจจะยังไม่เห็นภาพ ถ้ายังงั้นลองยกตัวอย่างในเรื่องให้ฟังดูดีกว่า อย่างมีเคสๆ หนึ่งเหล่านักออกแบบได้รับโจทย์จากพระเจ้าให้สร้าง ‘สิ่งมีชีวิตที่กินใบไม้บนที่สูงได้’ และหนึ่งในโมเดลที่ถูกเสนอในวงประชุมคือม้าที่มีปีกบินได้ (เพกาซัส)

(ที่มารูปภาพ https://www.youtube.com/watch?v=AOurr1xQQ0s&t=181s)

ฟังดูแล้วก็เท่ดี แต่เชื่อไหม? ว่าข้อเสนอนี้ถูกสมาชิกคนอื่นคัดค้านอย่างรวดเร็ว

นักออกแบบและวิศวกร (ประจำทีม) อธิบายด้วยเหตุผลตามหลักฟิสิกส์ว่าการจะสร้างสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดไซส์ม้าให้มีแรงพอสำหรับบินได้จำเป็นต้องมีกล้ามเนื้อบึกบึนที่มากกว่าแรงม้าธรรมดา แถมยังต้องทำตัวเองให้มีน้ำหนักเบาอยู่เสมอด้วย ฉะนั้น ม้าเพกาซัสในฉบับปรับปรุงแก้ไขให้สามารถใช้ชีวิตอยู่บนโลกได้จริงๆ จึงกลายเป็นม้าที่มีร่างกายถึกทะมึนทึน แถมยังต้องพ่นขี้เรี่ยราดเป็นห่าฝนเพื่อรักษาน้ำหนักระหว่างบินอีกด้วย ไม่งามอย่างที่คิดเลยสักกะนิด ข้อเสนอที่จะสร้างม้ามีปีกจึงถูกปัดตกไปโดยปริยาย

(ที่มารูปภาพ https://www.youtube.com/watch?v=AOurr1xQQ0s&t=181s)

ฉันคิดว่าการใช้ ‘เหตุผล’ นี่แหละคือเสน่ห์ของการ์ตูนเรื่องนี้ สิ่งที่ตัวละครของเรื่องกำลังทำอยู่คือการชวนพวกเราให้มองดูร่างกายของสัตว์ด้วยเลนส์ที่มากกว่าความรู้เรื่องชีววิทยา แต่ยังบูรณาการไปด้วยหลักการทางฟิสิกส์ และเคมีเข้าไว้ด้วยกันอย่างกลมกล่อม และสิ่งหนึ่งที่ฉันพอจะถอดแก่นของการ์ตูนออกมาได้คือความพยายามของผู้เขียนที่ต้องการเล่นกับคอนเซปของทฤษฎีวิวัฒนาการ

เอาล่ะ, ขอบอกตรงนี้ก่อนว่าคุณกำลังอยู่กับกระทู้ InsSpy ไม่ใช่กระทู้รีวิวหนังแต่อย่างใด

สิ่งที่ฉันอยากจะชวนคุณครูไปต่อก็คือ เป็นไปได้ไหมถ้าเราจะใช้การ์ตูนเป็นตัวทอดสะพานเข้าไปสู่บทเรียนวิทยาศาสตร์? ฉันหมายถึง ถึงการ์ตูนเรื่องนี้จะอุดมไปด้วยข้อมูลที่มีประโยชน์มากก็จริง แต่สมมุติว่าถ้าหากนักเรียนได้ดูการ์ตูนเรื่องนี้เองคนเดียว สิ่งที่เค้าจะได้ก็มีแค่เกร็ดความรู้เล็กๆ น้อยๆ ที่ผ่านการตัดต่อปรุงแต่ง(ให้สนุก)มาแล้วเท่านั้น จะดีกว่าไหมถ้าเกร็ดความรู้พวกนั้นถูกนำวิเคราะห์ สังเคราะห์ กลายเป็นก้อนความรู้ขนาดใหญ่ครบองค์ โดยมีครูและเพื่อนๆ เป็นผู้สนับสนุน เพราะถ้าทำได้จริงห้องเรียนชีววิทยาก็คงจะดูสดชื่นขึ้นมาไม่น้อย

มาลองดูกันดีกว่าว่าฉันคิดอะไรออกบ้าง 

ไอเดียที่1 ระดมสมอง กว่าจะมีชีวิตได้ต้องมีอะไรบ้าง?

หลังจากนักเรียนดูการ์ตูนเรื่องนี้แล้ว คุณครูลองชวนนักเรียนมาระดมสมองกันด้วยคำถามเหล่านี้

“นักเรียนเห็นลักษณะพิเศษอะไรบ้างที่นักออกแบบ ใช้ออกแบบสัตว์ในเรื่อง?”

“นักเรียนคิดว่านักออกแบบสัตว์ทำแบบนั้นเพราะอะไร?”

ให้คุณครูเป็นผู้สรุปประเด็นที่ได้จากนักเรียนอีกครั้งหนึ่ง แล้วชวนนักเรียนไปต่อด้วยคำถามต่อไป

“แล้วถ้าไม่ใช่เป็นเพราะนักออกแบบล่ะ นักเรียนคิดว่าลักษณะพิเศษของสัตว์ต่างๆ เกิดขึ้นมาได้อย่างไร?”

เมื่ออุ่นเครื่องนักเรียนพร้อมแล้ว คุณครูพาเข้าสู่เนื้อหาทฤษฎีวิวัฒนาการต่อไปได้เลย!!!

ไอเดียที่2 ลองเป็นนักออกแบบสัตว์ดูบ้าง

หลังจากคุณครูให้นักเรียนดูการ์ตูนและเรียนรู้เกี่ยวกับทฤษฎีวิวัฒนาการมาแล้ว ก็ประเมินความเข้าใจของนักเรียนอีกครั้งหนึ่งด้วยใบงาน “ให้นักเรียนออกแบบสิ่งมีชีวิตในหัวข้อ...” 

โดยเป้าหมายหลักของใบงานชิ้นนี้ คือเราต้องการดูการใช้ “เหตุผล” ของนักเรียนซึ่งแสดงออกมาผ่านใบงาน

ฉันคิดว่าไอเดียเหล่านี้น่าจะช่วยทำให้เห็นภาพคร่าวๆ ว่าเราจะสามารถต่อยอดการเรียนรู้จากสื่อความรู้สำเร็จรูปที่มีอยู่แล้วได้อย่างไร จุดสำคัญอยู่ที่การใช้คำถามกับนักเรียน คำถามที่เหมาะสมจะช่วยไกด์ให้นักเรียนกลับเข้าสู่กระบวนการคิดอย่างที่คุณครูต้องการได้ด้วยตัวของเขาเอง