“แบบจำลองไม่ใช่เป็นเพียงแค่วัตถุหรือสื่อในชั้นเรียน แต่มันสามารถเป็นแบบจำลองที่เกิดขึ้นในความคิดของนักเรียนได้” หนึ่งในแนวคิดที่ได้จากกิจกรรม online workshop มินิครูปล่อยของ ตอน "การสอนวิทยาศาสตร์อย่างที่วิทยาศาสตร์เป็น”

การ workshop ในวันนั้นมีการยกตัวอย่างการจัดกิจกรรมสำหรับนักเรียนระดับชั้นมัธยมในเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับความรู้ด้านเคมี และฟิสิกส์ วันนี้จึงขอมาแชร์กิจกรรมการใช้แบบจำลองของครูประถม ในรายวิชาวิทยาศาสตร์ ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6

บทสนธนาเมื่อเริ่มบทเรียน

ครู               นักเรียนรู้จักสุริยุปราคาไหม คิดว่ามันเกิดขึ้นได้อย่างไร

นักเรียน     ดวงอาทิตย์มืด

ครู               ทำไมมันถึงเกิด

นักเรียน       ราหูอมจันทร์ค่ะ

ครู               มันเป็นอย่างไร ราหูอมจันทร์

นักเรียน       เป็นผีมาบัง เลยมืด

ครู                รู้ได้อย่างไร ใครบอก

นักเรียน       อ่านในหนังสือค่ะ

ครู                คิดว่าเรื่องนี้มันจริงไหม

ครู                จริงค่ะ

แค่เริ่มบทสนธนาก่อนบทเรียน ก็พาครูปวดหัวละ นักเรียนไม่ได้มีความรู้เป็นศูนย์เมื่อเข้ามาในห้องเรียน แต่เขามีความรู้ ความเชื่อ และแนวคิดเดิมมาก่อน ดังนั้นการตรวจสอบความรู้เดิมของนักเรียนจึงเป็นสิ่งสำคัญมาในการสอนวิทยาศาสตร์

กิจกรรมการเรียนการสอน

       1) ขั้นตรวจสอบปรากฏการณ์ ขั้นตอนนี้นักเรียนจะได้สังเกตปรากฏการณ์อุปราคาจากคลิปวีดีโอ บันทึกข้อมูล และนำข้อมูลที่ได้มาอภิปรายในชั้นเรียน หลังจากนั้นวาดภาพแสดงปรากฏการณ์จากมุมมองของผู้สังเกตที่อยู่บนผิวโลก

       2) ขั้นสร้างแบบจำลองแสดงปรากฏการณ์ นักเรียนใช้ความรู้เดิมวาดภาพ และเขียนคำอธิบายสาเหตุของปรากฏการณ์อุปราคาจากมุมมองของผู้สังเกตในอวกาศ จากภาพนักเรียนใช้ทั้งความเชื่อ ประสบการณ์จากการสังเกตมาอธิบายปรากฏการณ์

     3) ขั้นประเมินแบบจำลอง นักเรียนประเมินข้อดีและข้อจำกัดของภาพและคำอธิบายที่สร้างจากความรู้เดิม โดยเปรียบเทียบกับแบบจำลองของเพื่อนในชั้นเรียน และแบบจำลองของนักวิทยาศาสตร์จากสื่อวีดีทัศน์ แบบจำลองกายภาพ และโปรแกรมคอมพิวเตอร์จำลองสถานการณ์

       ตัวอย่างกิจกรรม อุปราคาย่อส่วน

       กิจกรรมนี้ให้นักเรียนปั้นโลกและดวงจันทร์จากดินน้ำมัน วางระยะห่างย่อส่วนจากขนาดจริง นำอุปกรณ์ไปไว้กลางแจ้ง หามุมที่เงาของดวงจันทร์พาดตกไปบนโลก นักเรียนก็สามารถเห็นปรากฏการณ์อุปราคาย่อส่วนได้

4) ขั้นพัฒนาแผนการปรับปรุงแบบจำลอง นักเรียนปรับปรุงภาพไดอะแกรมและคำอธิบาย โดยครูนำอภิปรายและใช้คำถามเพื่อให้นักเรียนสามารถวาดภาพไดอะแกรมและเขียนคำอธิบาย แสดงสาเหตุของปรากฏการณ์อุปราคาจากมุมมองของผู้สังเกตในอวกาศ ซึ่งท้ายสุดนักเรียนก็สามารถเข้าใจแนวคิดเรื่องอุปราคาได้ แม้จะเป็นเรื่องยากสำหรับนักเรียนประถม

ครูได้เพิ่มเติมแนวคิดเรื่อง การเกิดเงา และการเขียนสัญลักษณ์ต่าง ๆ จนนักเรียนสามารถปรับปรุงแบบจำลองของตนให้สอดคล้องกับแนวคิดวิทยาศาสตร์

             การจัดการเรียนรู้โดยใช้แบบจำลองเป็นฐานเป็นกระบวนการสร้าง ใช้ ประเมิน และปรับปรุงแบบจำลองทางความคิดของนักเรียน ไม่ใช่เป็นเพียงการสร้างแบบจำลองที่เป็นวัตถุ นอกจากนี้กระบวนการดังกล่าวสามารถสร้างการเรียนรู้อย่างมีความหมาย ดาราศาสตร์นอกจากจะเป็นเรื่องที่น่าสนุกสำหรับนักเรียนแล้วยังสามารถพัฒนาทักษะมิติสัมพันธ์ผ่านการฝึกวาดภาพ จินตนาการและมองภาพจากมุมมองที่แตกต่างกัน กิจกรรมนี้น่าจะเป็นส่วนหนึ่งที่เป็นแรงผลักดันให้เกิดการสอนวิทยาศาสตร์อย่างที่วิทยาศาสตร์เป็น