"คิดก่อนเขียน"

นอกจากนักเรียนที่ต้องเรียนรู้ ครูอย่างเราก็ต้องเรียนรู้ทดลองเหมือนกัน ว่าอะไรที่จะช่วยพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียน วิธีดีที่สุด อาจจะมี แต่วิธีการที่หลากหลาย จะช่วยให้ไม่น่าเบื่อ โดยเฉพาะวิธีการสอนเขียน ทักษะอีกอย่างที่ยากสำหรับนักเรียนที่เรียนภาษา แต่ก่อนจะเขียน นักเรียนควรได้ฝึกการคิดก่อน เพราะอะไรนะหรือ เพราะถ้าเขาคิดไม่เป็น เขาจะเขียนให้ดีได้อย่างไร

สำหรับครูเอง ทักษะการคิดที่ส่งผลต่อการเขียน มีอยู่สองทักษะคือ ทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ และ การคิดอย่างสร้างสรรค์

ทักษะแรก คือ ทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ คือหารคิดวิเคราะห์ได้ว่าชุดข้อมูลที่ได้มานั้น จริงหรือไม่ น่าเชื่อถือมากน้อยแค่ไหน มีเหตุผลอะไรมารองรับ ทักษะนี้สามารถฝึกได้โดย จัดกิจกรรมที่มุ่งเน้น การหาข้อมูล ซึ่งเป็นเท็จจริง ของประเด็นต่างๆ โดยตัวครูเองใช้วิธีการ ฝึกจากการอ่านข่าว การตั้งคำถามฉุกคิดแก่นักเรียนว่า เรื่องที่อ่านนั้น จริงหรือเท็จ มีเหตุผล"อย่างไร" "ทำไม"ถึงเชื่อแบบนี้ พยายามเน้นให้นักเรียนได้สังเกต ถามคำถามกระตุ้นตลอดเวลา นอกจากนี้ยังใช้วิธีการให้นักเรียนค้นคว้าจากแหล่งการเรียนรู้ต่างๆ ด้วยตนเอง โดยวิเคราะห์ดูจากข้อหลักฐานและความน่าเชื่อถือของข้อมูลที่หามาได้อีกทีหนึ่ง สรุปได้ง่ายๆว่า ถ้าจะฝึกทักษะนี้ล่ะก็ นักเรียนต้องรู้จัก"สังเกต"และ "อ่าน" รวมทั้ง "ฟัง" หรือ รู้จักรับข้อมูลอย่างรอบด้าน ก่อนจะนำมาตัดสินใจ"เชื่อ" ในครั้งสุดท้ายนั่นเอง

ทักษะที่สอง คือ ทักษะการคิดอย่างสร้างสรรค์ ทักษะนี้มีในนักเรียนไม่มากจากชั้นเรียนทั้งหมดที่ครูสอน ครูสังเกตได้จากการทำงาน เมื่อตัวครูเองให้นักเรียนเลือก เขียนหัวข้อ"อะไรก็ได้" นักเรียนมักจะลงเอยด้วยการถามว่า "ครูคะ ให้เขียนหัวข้ออะไรนะคะ/ต้องเอาหัวข้อยังไงนะคะครู หนูไม่เข้าใจ" ครูก็สตั้นสิ เมื่อครู่ เพิ่งบอกไปว่าอะไรก็ได้ แสดงให้เห็นว่านักเรียนเอง ยังไม่พร้อมที่จะคิดทะลุกรอบไปกับเรา เขายังต้องฝึกอีกมาก กว่าจะไปถึงจุดนั้น และ ตัวครูเองก็เพิ่งค้นพบว่า ความสร้างสรรค์ ไม่จำเป็นต้องทะลุกรอบไปเลยก็ได้ เราสามารถฝึกฝนโดยการตกแต่งกรอบของเรา สี่เหลี่ยมเดิมๆ ให้สร้างสรรค์ได้ ครูเลยสร้างกรอบขึ้นมา แต่ทำให้มันกว้างขึ้น เพื่อฝึกฝนเขา ครั้งหนึ่ง ครูให้หัวข้อการเขียนว่า my dream bedroom ห้องนอนในฝัน กำหนดกรอบขึ้นมา จากนั้น ทุกคนก็ออกแบบห้อง ของตัวเอง พร้อมอธิบายคำศัพท์เกี่ยวกับ furniture ในห้องว่าเป็นอย่างไร บางคนมีทักษะศิลปะ ก็วาดรูปมา บางคนก็ออกแบบจากคอม หารูปตัวอย่างจากในเน็ตมาเลย หากิจกรรมประเภทนี้ให้ทำเรื่อยๆ จนล่าสุด ครูให้เขียนเรียงความหนึ่งร้อยคำ เกี่ยวกับบุคคลสำคัญ นวัตกรรม อาหาร หรืออะไรก็ได้ที่เขาอยากลองเขียน หลายๆคนก็ได้ทลาย comfort zone ของตัวเอง เขียนเรื่องเกี่ยวกับประเด็นการศึกษา ค่านิยมในสังคม โดยสะท้อนความคิดเห็นตัวเองออกมา ครูยังไม่ทันได้ตรวจไวยากรณ์ แต่พอเห็นหัวข้อ ครูชอบมาก อยากเห็นผลงานเขาไวๆ เลย

นอกจากวิธีแบบ"กำหนดกรอบ"ให้เขียน อีกวิธีหนึ่ง ซึ่งวิธีนี้เบสิค และ ฝึกทักษะได้ดี คือการสะท้อนปัญหารอบตัวนั่นแหละ ว่าสิ่งใกล้ตัวเขามีปัญหาอะไรบ้าง แชร์กัน และให้ "ใช้เวลาในการระดมสมองนานๆหน่อย" เพื่อหาวิธีแก้ไขปัญหาหลากหลาย ที่เคยประสบมาพบว่า มีหลายไอเดียที่น่าสนใจ ทั้งนำมาใช้ได้ และไม่ได้ แต่ก็สร้างสรรค์ดี เมื่อตอนนั้นให้ทำเรื่องปัญหาสิ่งแวดล้อม นักเรียนกลุ่มหนึ่งทำเกี่ยวกับการอนุรักษ์พลังงานไฟฟ้า ได้ให้ไอเดียวิธีการแก้ปัญหามาว่า ให้ใช้หลังคาแบบโปร่งแสง ลดการใช้ไฟฟ้าช่วงกลางวัน แม้ว่าจะถูกปัดตกในกลุ่ม เพราะบ้านเราเมืองร้อน ต้องร้อนมากแน่ๆ แต่นี่ก็เป็นไอเดียของเด็กๆ ที่เราคาดไม่ถึงเหมือนกัน

หลังจากนั้น ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มสร้างสรรค์ mind map แตกประเด็นย่อย ปัญหา ผลกระทบ วิธีแก้ไขปัญหา ผลลัพธ์ที่เป็นของกลุ่มออกมาก่อน ก่อนจะนำไปสู่การเขียนงานจริง ทำให้นักเรียนได้กลั่นกรองความคิด หาข้อมูล ตลอดจนหาวิธีที่สร้างสรรค์เพื่อจะมาแก้ปัญหานั่นเอง

ทั้งหมดนี้ทำให้ครูคิดว่า การทำให้นักเรียนได้ใช้เวลาคิดทบทวน คิดหาข้อมูล คิดเชื่อมโยง คิดแก้ปัญหา คิดอย่างสร้างสรรค์และมีวิจารณญาณนั้น สำคัญมาก ก่อนที่จะสอนให้นักเรียนเขียนให้ถูกต้อง จำเป็นต้องสอนให้นักเรียนคิดให้เป็นให้ได้ก่อนค่ะ

ครูท่านใดมีไอเดียเกี่ยวกับการสอนการคิด นำมาแชร์กันได้นะคะ หรือเห็นว่าตรงไหนที่ยังไม่ถูกต้องก็ติชมได้เลยค่ะ ขอบคุณที่เข้ามาอ่านกันนะคะ ^^