มองมุมที่หลากหลาย...เพื่อเข้าใจ(ปัญหา)โลกยิ่งขึ้น

"บางทีความยากจนก็ได้เกิดจากความขี้เกียจของแต่ละบุคคล แต่เพราะปัจจัยต่างๆที่ไม่เอื้อให้พวกเราพ้นความยากจน"

"ไม่ใช่เฉพาะผู้หญิงโรฮิงญาที่ถูกเลือกปฏิบัติจากสังคมแม้แต่ชาวโรฮิงญาด้วยกัน มองมาใกล้ๆบางทีที่ไทย ผู้หญิงก็ถูกเลือกปฏิบัติ เพราะพวกเรามองว่าผู้ชายต้องเหนือกว่าผู้หญิงครับ"

"บางทีเสื้อผ้าก็ถูกทำให้เกิดความจำเป็น สังเกตได้จากตู้เสื้อผ้าของหนู 555+"

"แค่ทำให้ต่างจากพวก ก็รุนแรงแล้ว แต่ถึงขั้นคุกคามถึงชีวิต ผมว่าไม่ยุติธรรมกับคนผิวเผือกเลย"

นี้เป็นหนึ่ง...ในหลากหลายข้อความสะท้อนคิด หลังจากการศึกษาประเด็นปัญหาในสังคมโลกที่เกิดจากการสะท้อนมุมมองของนักเรียน สู่การจัดนิทรรศการออนไลน์เพื่อสรุปองค์ความรู้ ซึ่งเป็นประสบการณ์เรียนรู้ครั้งแรกที่แปลกใหม่ของนักเรียน

เป็นที่เข้าใจกันดีว่า โลกของเราในปัจจุบัน เป็นยุค "โลกาภิวัตน์" โลกที่เคยกว้างใหญ่ของคนในอดีต กับเล็กลงและเชื่อมโยงด้วยข้อมูล ข่าวสาร อย่างไร้พรมแดน ส่งผลทำให้เศรษฐกิจ สังคม การเมือง วัฒนธรรม ฯลฯ ใกล้ชิดกัน ซึ่งเมื่อเกิดปัญหาอยู่ในมุมโลกใดก็ตาม คนทั่วโลกสามารถรับรู้และได้รับผลกระทบกันทั่วโลก ซึ่งการมองปัญหาต่างๆในโลกปัจจุบัน หากมองเพื่อมุมมองเดียว อาจจะทำให้เกิดอคติ ไม่เข้าใจปัญหาที่อย่างแท้จริง

ผนวกกับการสอนวิชาสังคมศึกษาฯ ที่ในหลักสูตรฯเน้นการสอนและพัฒนานักเรียนให้เป็นพลเมืองของประเทศและพลเมืองโลก แต่ก็จต้องยอมรับว่าปัจจุบันเนื้อหาที่ออกแบบในชั้นเรียน จะมุ่งแต่สอนนักเรียนให้รู้จักหน้าที่ที่จะต้องเป็นคนดีของไทย โดยแฝงเนื้อหาต่างๆที่เน้นการปฏิบัติที่แบบท่องจำไม่ได้เกิดจากความรู้สึกภายใน ซึ่งบางครั้งก็ไม่สามารถอธิบายว่าทำไปทำไม เพื่ออะไร จนละทิ้งการพัฒนานักเรียนเป็นพลโลกตามความประสงค์ของหลักสูตร

จากจุดเริ่มต้นนี้...จึงเกิดเป็นการออกแบบกิจกรรมการสอนที่เน้นให้นักเรียนได้มองปัญหาที่เกิดขึ้นด้วยมุมมองต่างๆ ซึ่งนำไปใช้ในวิชาสังคมศึกษาฯ ม.6 โดยเราในฐานะครูผู้รับผิดชอบประจำวิชาออกแบบและอยากนำเสนอให้เพื่อครูได้ลองนำไปใช้ และติ-ชม ให้ข้อเสนอแนะ เพื่อให้การสอนของเราดีขึ้น

1.นักเรียนแบ่งกลุ่มตามความสมัครใจ จากนั้นนักเรียนจับฉลากสุ่มปัญหาสังคม กลุ่มละ 1 ปัญหา ที่เราได้ใช้รายการ รอบโลก กับ กรุณา บัวคำศรี ซึ่งเป็นรายการที่มุ่งเสนอประเด็นสังคมทั่วทุกมุมโลก ซึ่งจุดเด่นของรายการนี้คือ เป็นรายการที่สามารถนำเสนอประเด็นปัญหาโดยเชื่อมโยงถึงมิติทางประวัติศาสตร์และบริบทต่างๆของสังคมในท้องถิ่นและโลกต่อประเด็นปัญหานั้นๆ

• ประเด็นสิทธิสตรีชาวโรฮิงญา (ตอน เสียงที่ไม่มีใคร(อยาก)ได้ยิน)
• ประเด็นปัจจัยที่ทำให้ประชากรโลกไม่สามารถเข้าถึงอาหาร (ตอน เมื่อโลกปล่อยให้หนูอดตาย)
• ประเด็นการบริโภคเสื้อผ้าตามสมัยนิยม และการจ้างงานในอุตสาหกรรมที่ไม่เป็นธรรม (ตอน Fast Fashion)
• ประเด็นการล่าอวัยวะของคนแอฟริกา (ตอน คนผิวเผือก)
• ประเด็นการลักลอบนำเข้าขยะอันตรายในประเทศอาเซียน (ตอน ขยะข้ามโลก)
• ประเด็นวัฒนธรรมการบริโภคอาหารของคนยากจนในฟิลิปปินส์ (ตอน อาหารเปื้อนฝุ่น)

2.จากนั้นให้นักเรียนช่วยกันให้ความหมายของแนวคิดต่างๆ ทั้ง 8 มุมมอง ตามความเข้าใจของตนเอง และนำความหมายดังกล่าวนี้ไปลองมองในประเด็นที่ตนเองจับฉลากได้ ซึ่งมีมุมมองดังนี้ความยุติธรรมในสังคมและความเท่าเทียม (Social justice and equity)

• เอกลักษณ์และความหลากหลาย (Identity and diversity)
• โลกาภิวัตน์และการพึ่งพาอาศัยกัน (Globalization and interdependence) 
• การกระทำของรัฐ (Power and Governance)
• สันติภาพและความขัดแย้ง (Peace and confonflict)
• สิทธิมนุษยชน (Human rights) 
• การพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable and development

3.เพื่อความเข้าใจในการนำมุมมองไปใช้ในการวิเคราะห์เหตุการณ์ เราจึงพยายามนำเหตุการณ์ที่ใกล้ตัวนักเรียนมาวิเคราะห์ ซึ่งแน่นอนคือ เรื่องการเรียนออนไลน์ในช่วงCOVID-19 ทำให้นักเรียนเข้าใจยิ่งขึ้น

4.นักเรียนแต่ละกลุ่มไปศึกษา หาข้อมูลเกี่ยวกับประเด็นปัญหา และสะท้อนผ่านมุมมอง 8 มุมมอง โดยนัดหมายครูในระบบ Zoom (ช่วงปิดโรงเรียนให้เรียนออนไลน์) โดยเราจะพลิกบทบาทเป็นครูขี้สงสัย (จนนักเรียนถามว่า ครูสงสัยอะไรนักหนา 555+) เน้นถาม ทำไม เป็นอย่างไร ส่งผลอย่างไร แล้วประเทศเรามีแบบนี้ไหม ถ้าเราเป็นเค้าจะรู้สึกอย่างไร หรือจะแก้ไขปัญหาอย่างไร และนักเรียนสรุปความรู้เป็นของตนเอง

5.เพื่อเป็นการให้นักเรียนฉีกออกจากกรอบในการนำเสนอ จึงให้นักเรียนนำเสนอเป็นนิทรรศการออนไลน์ ด้วย ThingLink และนำเสนอด้วยการรายงานนิทรรศการ โดยเชิญวิทยากรและคณะครูที่สอนวิชาสังคมศึกษาฯ มาช่วยแลกเปลี่ยนเรียนรู้ (วานเพื่อนต่างโรงเรียนให้ช่วย 555+) และสร้างความท้าทายด้วยการจัดเป็นการแข่งขันการนำเสนอนิทรรศการผ่านระบบ Zoomโดยเราออกแบบเกณฑ์การประเมินแจกให้นักเรียนและคุณครูที่ช่วยประเมินครั้งนี้

สิ่งที่ได้เรียนรู้จากการสอนครั้งนี้ ทำให้เรารู้ว่า นักเรียนของเรามีศักยภาพและความสามารถเกินกว่าที่เราคิด ตอนแรกแอบกังวลว่าเด็กจะทำได้ไหม ถึงแม้อาจจะมีข้อผิดพลาดบ้างไม่ได้ดังใจ 100% แต่สิ่งต่างๆที่นักเรียนสะท้อนออกมากผ่านกิจกรรมมันแสดงให้เห็นว่า นักเรียนมีมุมมองต่อปัญหาต่างๆได้กว้างขึ้น ไม่เน้นอคติ หรือตั้งธงคำตอบของตนเองไว้ก่อน กล้าที่จะแสดงความคิดเห็นของตนอย่างมีเหตุผลประกอบ และที่สำคัญที่สุดคือ นักเรียนสามารุสรุปได้ว่า ปัญหาทุกอย่าง เกิดจากความเหลื่อมล้ำ และความไม่เท่าเทียมกันในสังคม

สำหรับกิจกรรมนี้ หากมีโอกาสแก้ไขและได้สอนในปีถัดไป ยังมีประเด็นที่บกพร่องอยู่ คือ ในการเลือกประเด็นจากรายการ เราควรตั้งประเด็นเป็น ธีม หรือหัวข้อหลัก เพราะจากหัวข้อที่เราเลือกมีลักษณะไม่มุ่งไปประเด็นเดียว ทำให้เป็นการยากของครูในการตั้งคำถามให้ได้ประเด็นที่ชัดเจน และการเลือกมุมมองต่างๆที่นำมาให้นักเรียนวิเคราะห์ ควรเลือกเพียง 2 - 3 ประเด็น เพื่อให้เกิดมุมมองที่ชัดเจนขึ้น

สุดท้ายนี้ อยากขอกำลังใจจากเพื่อๆชาว inskru เข้าไปชมนิทรรศการผลงานของนักเรียน ทำแบบประเมิน และให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมแก่นักเรียนและเราให้พัฒนาการสอนต่อไป

ตามลิงนี้ facebook.com/permalink.php?story_fbid=772033543725720&id=205431923719221

ขอบคุณทุกคนครับ