บูรณาการ ‘โปรตีนสะอาด’

จากการสังเกตเห็นว่านักเรียนม.3 ในห้องที่ครูสอนมีหลายคนที่ค่อนข้างอ้วนขึ้นกว่าตอนอยู่ม.1 ครูส้มจึงเกิดแนวคิดที่จะชวนเด็ก ๆ มาเรียนรู้เกี่ยวกับสารอาหาร ที่ได้ออกแบบมาเป็นหน่วยการเรียนบูรณาการ “โปรตีนสะอาด” 

การเรียนผ่านกิจกรรมแบบกลุ่มที่ส่งเสริมให้นักเรียนได้ร่วมกันออกแบบการเรียนเอง ได้คิดแก้ปัญหา และได้เรียนรู้อย่างสนุกสนาน

เริ่มด้วยกิจกรรม ‘จิตศึกษา’

ก่อนเริ่มการเรียนเนื้อหาในแต่ละวัน ครูจะพาเด็ก ๆ ทำกิจกรรมจิตศึกษาตอนเช้าก่อน เพื่อเตรียมสภาวะจิตให้รู้ตัวตนของตัวเองว่าอะไรควรทำไม่ควรทำ มีความยับยั้งชั่งใจ โดยที่ครูไม่ใช้การดุหรือตี แต่จะใช้การพูด และชมเด็ก ๆ ช่วยปรับพฤติกรรมบางอย่างที่ไม่น่ารัก เช่น เมื่อเด็ก ๆ ทำเวรไม่สะอาด 

การเรียนแบบบูรณาการนี้มีขั้นตอนหลัก 3 ขั้นคือ ชง-เชื่อม-ใช้

‘ชง’ ให้สนใจ

สร้างแรงให้ผู้เรียนสนใจอยากที่จะเรียนรู้เรื่องนี้ด้วยการชงเข้าสู่เนื้อหา โดยใช้สื่อต่าง ๆ ที่น่าสนใจ เช่น ภาพกิจกรรม คลิปวิดิโอเกี่ยวกับอาหารประเภทโปรตีน และครูใช้การตั้งคำถามกระตุ้นให้เด็ก ๆ เกิดความอยากรู้

ครูใช้คำถามชงว่า... 

“โปรตีนคืออะไร เราจะสร้างโปรตีนได้อย่างไรบ้าง” “สังเคราะห์เองได้ไหม” 

“รู้ได้อย่างไรว่าเป็นโปรตีนที่สะอาด” 

“โปรตีนสำคัญกับเราอย่างไร”

“เราสร้างแหล่งโปรตีนได้จากอะไรบ้าง”

ให้นักเรียนไปค้นคว้าหาคำตอบแล้วมานำเสนอ 

เมื่อได้ค้นคว้ามาแล้วมากางออก จะเห็นว่ามีเนื้อหาอะไรบ้าง ตั้งคำถามจากตรงนั้น ครูชวนให้เด็ก ๆ คิดว่าอยากรู้เรื่องอะไรบ้าง แล้วนักเรียนจะเป็นผู้ออกแบบเองว่าใน 11 สัปดาห์จะเรียนอะไรบ้าง

‘เชื่อม’ โยงเนื้อหา

เด็ก ๆ ไปค้นคว้าเกี่ยวกับโปรตีนสะอาดมานำเสนอ ว่าทำมาจากอะไร แล้ววางแผนว่าจะสร้างสรรค์โปรตีนอย่างไร โดยที่ไม่ทำร้ายสัตว์ 

เด็ก ๆ คุยปรึกษากันภายในกลุ่มของตัวเอง กระบวนการนี้ครูไม่ได้เป็นผู้สอน แต่ใช้คำถามช่วยให้เด็กคิด เช่นถามว่า “แล้วมันจะเกิดได้อย่างไร” “จะทำอย่างไร”

เมื่อนักเรียนได้ไปค้นคว้าและวางแผนกันมาในกลุ่มแล้วว่าต้องทำอะไรบ้าง ก็มาค้นคว้าว่าพืชชนิดไหนมีโปรตีน แล้วทำอย่างไรเพื่อสร้างโปรตีนได้โดยที่ไม่เหมือนที่มีอยู่แล้วในท้องตลาด มาค้นหาเมนู แล้วทดลองทำ

เมื่อเกิดปัญหา เช่น เมล็ดไหม้ ทำให้เกิดการเรียนรู้ว่าทำไมถึงไหม้ แล้วจะแก้ไขอย่างไร เด็ก ๆ ได้ช่วยกันหาทางแก้ไขจนสำเร็จ แล้วมาคุยสรุปสิ่งที่ได้เรียนรู้ด้วยกัน

‘ใช้’ ในชีวิตจริง

เมื่อเรียนจบหน่วยการเรียนรู้นี้แล้ว ในช่วงสัปดาห์สุดท้าย ครูชวนมาคุยสรุปกันว่าเกิดความรู้อะไรบ้าง แล้วจะนำไปใช้ต่ออย่างไร

เด็ก ๆ ได้สะท้อนคิดว่าโปรตีนไม่ได้มีแค่ในพืชที่เคยรู้จักมาก่อนเท่านั้น แต่ยังมีพืชชนิดอื่นอีกที่สร้างโปรตีนได้ สามารถเอาสิ่งที่เรียนรู้นี้ไปใช้เลือกอาหารที่มีประโยชน์และรักษาสิ่งแวดล้อมได้ ปลูกพืชกินเองได้ ทำสิ่งที่ปลอดภัยและดีต่อสุขภาพของตัวเอง และนำไปใช้กับคนรอบตัวอย่างคนในครอบครัวด้วย

นักเรียนได้นำเอาสิ่งที่ได้เรียนรู้เหล่านี้มาชวนให้น้อง ๆ ชั้น ป. 3-6 ในโรงเรียนได้ดู จัดเป็นการแสดงผลงาน มีการจัดกิจกรรมให้เล่นเกมเกี่ยวกับโปรตีน ทำ flowchart ของเนื้อหามาพูดอธิบายให้น้อง ๆ ฟัง 

หลังคาบเรียนในแต่ละวัน...

เมื่อเรียนเนื้อหาจบแล้วจะใช้เวลา 30 นาทีกับกิจกรรม ‘After Action Review’ ที่ให้นักเรียนได้มาสะท้อนคิดว่า มีปัญหาหรือความอึดอันตรงไหนบ้าง แล้วให้เพื่อนนักเรียนช่วยกันแก้ปัญหาอย่างไร ทำให้อยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุขในการเรียน

ครูให้นักเรียนนั่งล้อมวงกันกับพื้น สร้างสภาวะจิตด้วยการหายใจเข้าลึก ๆ นึกถึงกิจกรรมที่ทำมาตั้งแต่เช้า แล้วลืมตา ครูถามว่าวันนี้นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เกิดความรู้ใหม่อย่างไรบ้าง

เกิดปัญหาอะไรบ้างในวันนี้ รู้สึกอึดอัดตรงไหนอย่างไรไหม รู้สึกว่ากิจกรรมวันนี้เป็นอย่างไร มีความสุขตอนไหนบ้าง

ถ้ามีปัญหาจะแก้อย่างไร 

ชวนคิดว่าจะดีกว่านี้ถ้า...

เด็ก ๆ จะได้พัฒนาไปเรื่อย ๆ จากการที่ได้เจอกับปัญหา

การทำกิจกรรมนี้ช่วยให้เด็ก ๆ ได้เรียนรู้จากการทำงานกลุ่มว่าจะทำงานร่วมกันกับเพื่อนในกลุ่มได้อย่างไร แต่ละคนมีส่วนร่วมในชิ้นงานได้อย่างไร มีการแบ่งหน้าที่กันทำงานและเด็ก ๆ ได้ใช้ความสามารถและจุดเด่นของตัวเองมาร่วมมือกัน

ได้เกิดการเรียนรู้ว่าจะทำอย่างไรเมื่อมีปัญหากันในกลุ่มเพื่อน ได้เรียนรู้ที่จะเห็นใจคนอื่น เอาใจเขามาใส่ใจเรา ปรับปรุงการอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข 

เมื่อได้เรียนหน่วย ‘โปรตีนสะอาด’ จบแล้วครูเห็นว่า...

เด็ก ๆ สนุกกับการได้ปฏิบัติ ละเผชิญกับมีความท้าทาย ได้คิดว่าจะแก้ปัญหาอย่างไร อย่างตอนที่ปลูกต้นทางตะวัน ก็จะเกิดคำถามว่า “ทำไมของกลุ่มนั้นงอกได้ดี” “ทำไมต้นเล็ก” บางคนที่บ้านไม่เคยปลูกพืชชนิดนี้เลยก็ได้เรียนรู้ บางคนบอกว่าอยากเอาไปขายที่ตลาด เกิดแนวคิดเกี่ยวกับอาชีพ แล้วจะผลิตโปรตีนจากพืชได้อย่างไรให้สร้างมูลค่าเพิ่มได้ เด็ก ๆ มีไอเดียที่อยากจะทำกัน 

ครูได้เห็นความสามารถของเด็ก ๆ ที่สามารถเล่าถึงสิ่งที่ได้เรียนรู้มาได้โดยที่ไม่ต้องอ่านโน้ต ครูคิดว่ากิจกรรมแบบนี้ช่วยดึงความสามารถของเด็ก ๆ ออกมาให้เห็นได้ชัดเจนขึ้น บางคนถนัดการทำอาหาร บางคนถนัดด้านศิลปะ ก็มาต่อเติมกันในกิจกรรมนี้ ตัวเด็ก ๆ เองก็ได้ค้นพบตัวเองว่าถนัดและสนใจด้านไหน แล้วจะไปต่อกับสิ่งที่สนใจนี้อย่างไร

ครูเชื่อว่า...

ครูออกแบบการเรียนรู้โดยที่อยากจะทำอะไรให้เด็กทุกคนได้มีตัวตน ได้สนุกกับการเรียนรู้ เมื่อสนุกแล้วพวกเขาก็จะตั้งใจเรียนเองในทุกวิชา ครูมีความสุขที่ได้นั่งคุยกับเด็ก ๆ ในระนาบเดียวกัน มีคำถามอะไรก็เอามาถามมาคุยกัน ใช้คำถามชงไปเรื่อย ๆ เพื่อให้ข้อมูลสมบูรณ์ยิ่งขึ้น เมื่อทำแบบนี้แล้วความสัมพันธ์ก็ดีขึ้น ไว้ใจเชื่อใจกันมากขึ้นเหมือนว่าเป็นเพื่อน

ขอขอบคุณคุณครูผู้ร่วมแบ่งปันไอเดีย :D

ครูส้ม ภัทร์รวี สุขโทน

โรงเรียนบ้านกองทูล