วิทยาศาสตร์กับภูมิปัญญาท้องถิ่น

ตามนโยบายของ พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี “ 1 ตำบล 1 โรงเรียนคุณภาพ ” ซึ่งเป็นนโยบายที่สอดรับกับคำกล่าวที่ว่า “จะไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง” โดยมุ่งเน้นการพัฒนาโรงเรียน ให้มีคุณภาพและได้มาตรฐานตามบริบทของตนเอง สร้างโอกาสให้นักเรียนในพื้นที่ได้รับการพัฒนาอย่างเต็มที่ เกิดความเท่าเทียมและครอบคลุมทั่วประเทศ เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ ด้านการจัดการศึกษาของประเทศ

ภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นแบบแผนการดำเนินชีวิตที่มีคุณค่า แสดงถึงความเฉลียวฉลาดของบุคคลและสังคมซึ่งได้มีการสั่งสมและปฏิบัติสืบทอดต่อเนื่องกันมาภูมิปัญญา อาจจะเป็นทรัพยากรบุคคลหรือทรัพยากรความรู้ก็ได้ การนำเอาภูมิปัญญาท้องถิ่นมาใช้จึงเป็นการนำเอาทรัพยากรความรู้และทรัพยากรบุคคลที่มีอยู่ในแต่ละแห่งซึ่งอาจจะเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นหรืออาจเป็นลักษณะสากลมาปรับใช้ให้เหมาะสมกับเทคโนโลยีและทรัพยากรทางธรรมชาติที่มีอยู่

ธรรมชาติของวิทยาศาสตร์เป็นผลมาจากการศึกษาความจริงของธรรมชาติ วิธีการหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์อาศัยทั้งความรู้และกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่โดยการปรับขยายองค์ความรู้เดิม

วิทยาศาสตร์เป็นทั้งตัวความรู้และกระบวนการที่นำพามนุษย์ไปสู่ความรู้ ความจริง วิถีทางเพื่อให้ได้มาซึ่งความรู้ จึงเป็นความรู้เชิงประจักษ์ สามารถเข้าถึง เข้าใจและอธิบายได้ด้วยอินทรียสัมผัส ความรู้วิทยาศาสตร์จึงตั้งอยู่บนพื้นฐานของทฤษฎีประจักษ์นิยม โดยอาศัยข้อเท็จจริงจากธรรมชาติภายใต้ประสบการณ์ ในขณะเดียวกันก็มีการตรวจสอบและทดสอบความรู้ที่ถูกต้องด้วยประสบการณ์เช่นเดียวกัน

การได้สัมผัสกับประสบการณ์จริงด้วยตนเอง จึงเป็นการเรียนรู้อย่างวิทยาศาสตร์มีการสร้างองค์ความรู้อย่างเป็นระบบ

กระผมจึงได้สนใจที่จะทำให้ผู้เรียนเชื่อมโยงความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่ได้เรียนในโรงเรียน กับเรื่องราวที่เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ใกล้ตัวนักเรียนเอง โดยสร้างกระบวนการที่จะทำให้ผู้เรียนได้ค้นหาภูมิปัญญาที่มีอยู่แล้ว แล้วหาคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์เข้าไปเพื่อเป็นการพิสูจน์ทราบถึงความเป็นไปได้ของภูมิปัญญาท้องถิ่น ตามศักยภาพที่นักเรียนจะทำได้ โดยการผนวกกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และวิธีการของ Independent Study ได้ออกมาเป็น Model การศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยเกิดเป็นขั้นของการศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นด้วยวิทยาศาสตร์

ผลที่ได้จากการนำไปใช้ในกิจกรรมลดเวลาเรียนเพิ่มเวลารู้ นักเรียนร้อยละ 80 สามารถสืบค้นภูมิปัญญาและสร้างเป็นเรื่องเล่าขึ้นมาเพื่อที่จะทำให้ภูมิปัญญท้องถิ่นที่เป็นเรื่องทั่วไปมีแบคอัพเป็นวิทยาศาสตร์ แล้วผ่านการขัดเกลาและถ่ายทอดสู่ชุมชนด้วยภาษาที่ง่ายและภาพประกอบที่สวยงาม