ทำไมวิทยาศาสตร์ถึงมักถูกมองว่าเป็นวิชาที่ยาก?

ทั้งที่กลไกทางวิทย์อยู่ในทุกอย่างรอบตัวของเรา!

.

การสอนให้เด็ก ๆ เห็นภาพเรื่องที่ “ยาก”

อย่างแนวคิดทางวิทย์ที่เป็นนามธรรมและซับซ้อน

ถือเป็นความท้าทายของครูวิทย์หลายคน

.

ลองมาดู 4 วิธี ที่จะช่วยเล่าเรื่องวิทย์ยาก ๆ

ให้เด็กเข้าใจง่ายขึ้นได้กัน

.

(1) ทำให้ง่ายด้วยการอธิบายแบบ 5 ขั้นบันไดด้วย SOLO Taxonomy

เริ่มอธิบายจากหลักการง่าย ๆ

แล้วค่อย ๆ เพิ่มระดับการเชื่อมโยงแนวคิดเข้าไปเป็นขั้น

โมเดลแนวคิดนี้เรียกว่า SOLO Taxonomy

มาลองดูตัวอย่างหัวข้อการสอนเรื่อง “พันธะเคมี” กัน

.

ขั้นที่ 1: โครงสร้างพื้นฐาน (Pre-structural)

อธิบายว่าพันธะเคมีมี 3 ประเภทหลัก ได้แก่ พันธะไอออนิก,

พันธะโควาเลนต์, พันธะโลหะ

ขั้นที่ 2: มุมเดียว (Uni-structural) อธิบายเหตุผลมุมเดียว

คุณสมบัติหลักของพันธะทั้ง 3 ประเภทนั้นคืออะไรบ้าง

ขั้นที่ 3: หลายมุมมอง (Multi-structural)ให้เหตุผล

ที่มากไปกว่ามุมเดียวได้ เช่น

อธิบายความต่างและตัวอย่างของพันธะเคมีทั้ง 3 แบบได้

ขั้นที่ 4: เห็นความสัมพันธ์ (Relational)

เชื่อมโยงความสัมพันธ์ในแง่มุมต่าง ๆ ได้ เห็นภาพรวม

เชื่อมโยงได้ว่าพันธะแต่ละแบบส่งผลกับคุณสมบติทางเคมีของสารได้อย่างไร และอธิบายคุณสมบัติของสารได้โดยอิงจากโครงสร้างพันธะ

ขั้นที่ 5: ขยายนามธรรม (Extended Abstract)

สร้างสมมติฐานใหม่ที่สะท้อนแนวคิดสำคัญได้

เปรียบเทียบข้อเหมือนข้อต่างระหว่างคุณสมบัติของพันธะทั้ง 3 ชนิดได้

.

การอธิบายแบบ 5 ขั้นตามหลัก SOLO Taxonomy จะช่วยอะไร?

.

นักเรียนได้ทำความเข้าใจองค์ความรู้ไปทีละขั้น

ได้เห็นว่าเนื้อหาค่อย ๆ ซับซ้อนขึ้นอย่างไร

รู้ว่าตอนนี้เข้าใจถึงขั้นไหน

และขั้นต่อไปของการเข้าใจความรู้คืออะไร

ครูตอนเตรียมสอนก็ได้ฝึกไล่ระดับ

การเรียบเรียงความเข้าใจของตัวเองด้วย

.

อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ SOLO Taxonomy จากครูพลได้ที่ >> https://inskru.com/idea/-McOh3FCiMHnsRfJUkmh

ตัวอย่างเรื่องพันธะเคมีจาก : https://www.pinterest.com/pin/422212533787224995/

.

(2) ทำให้ง่ายขึ้นด้วย Feyman Technique จดสรุปก่อนสอน 4 ขั้นตอน

“ถ้าคุณอธิบายเรื่องนั้นออกมาให้เข้าใจง่าย ๆ ไม่ได้

แสดงว่าคุณยังไม่เข้าใจเรื่องนั้นจริงๆ”

.

วิธีการลองสรุปก่อนสอน:

1. เขียนหัวข้อเรื่องที่ต้องการจะย่อยความรู้

2. ลองเขียนอธิบายเรื่องนั้นเป็น “ภาษาพูด”

เหมือนจะเล่าให้ใครฟัง โดยให้คิดเหมือนเล่าให้

“คนที่เคยฟังเรื่องนี้เป็นครั้งแรก”

โดยอาจยก “ตัวอย่าง” มาอธิบายแนวคิดสำคัญนี้

และเชื่อมโยงแนวคิดกับเหตุและผล

3. ลองดูจุดที่ครูยังอธิบายได้ไม่ลื่นไหล

แล้วกลับไปทบทวน เพิ่มเนื้อหาส่วนที่ขาด

4. อ่านดูอีกครั้งว่าเข้าใจไหม

ปรับศัพท์ให้ง่ายลง

(ไว้ค่อยไปจำศัพท์เทคนิคทีหลังก็ได้นี่!)

.

ตัวอย่างการสอน

ครูจะสอนกฎของนิวตันเรื่องแรง F=ma

ลองเขียนเล่าง่ายๆก่อนว่า

แรง ความเร่ง มวลก่อนว่าคืออะไร

.

ลองยกตัวอย่างการเข็นรถที่จอดอยู่นิ่ง ๆ มาอธิบาย

ว่าการที่จะผลักให้รถเคลื่อนที่ได้ (มีความเร่ง a)

ขึ้นอยู่กับอะไรบ้างนะ

แรงที่เราออก (F) กับมวลของรถ (m) ใช่ไหม?

.

ถ้าเราออกแรงเยอะขึ้น รถก็จะเคลื่อนที่เร็วขึ้นใช่ไหม

(F เพิ่มขึ้น a ก็จะเพิ่มขึ้น)

แต่ถ้ารถเป็นคันใหญ่ รถก็จะเคลื่อนที่ช้าลง

(ถ้า m มาก a ก็จะลดลง)

แล้วค่อยแทนหลักการเป็นสมการ ให้เด็กๆ เข้าใจที่มา

แทนการเริ่มคาบด้วยสูตร แล้วอธิบายตัวแปรที่มองไม่เห็นภาพ

.

ลองเขียนสรุปเป็นภาษาพูด แล้วเล่าเรื่องนี้ดู

ระหว่างเล่าลองถามตัวเองเรื่อย ๆ ว่า ทำไมถึงเป็นแบบนี้?

ตรงนี้มาได้ยังไง? จะช่วยให้ครูหาจุดที่ตัวเองต้องเติมได้

.

(3) ทำให้ง่ายขึ้นโดย "การเปรียบเทียบ" กับสิ่งที่เด็กรู้จัก

เปรียบเทียบให้ขนานไปกับตัวอย่าง

เหตุการณ์ ปรากฏการณ์รอบตัว

การเปรียบเทียบแบบนี้จะช่วยให้เด็ก

เริ่มทำความเข้าใจแนวคิดที่ใหม่สำหรับเขา

โดยเชื่อมโยงจากตัวอย่างที่เขาคุ้นเคยรู้จักอยู่แล้ว

.

การเปรียบเทียบอุปมา (Metaphor)

แนวคิด/เนื้อหาเข้ากับตัวอย่างที่เด็ก ๆ คุ้นเคย

เช่น ครูอาจเปรียบเทียบดีเอ็นเอ

เป็นเหมือนคู่มือที่กำหนดลักษณะของเรา

และการตัดต่อพันธุกรรมคือ

กรรไกรที่จะไปตัดแต่งคู่มือนั้น

อย่างการเอาส่วนที่ไม่ดี (เป็นโรค, เกิดการแปรพันธุ์)

ออกไป เป็นต้น

.

การเปรียบเทียบความต่างความคล้าย (Analogy)

เช่น การสอนเรื่องเซลล์และส่วนต่าง ๆ ของเซลล์

โดยอาจเปรียบเทียบเซลล์เป็นโรงเรียน

ผนังเซลล์และเยื่อหุ้มเซลล์เป็นเหมือนด่านรั้วของเมือง

คอยกำหนดว่าให้ใคร (สาร) เข้า-ออกได้บ้าง

ไลโซโซมเป็นเจ้าหน้าที่ทำความสะอาด

เพราะคอยทำลายสิ่งที่สกปรกในโรงเรียน (เซลล์)

โปรตีนก็เหมือนนักเรียน

ส่วนครูเป็นกอลจิบอดีที่คอยต่อเติมโปรตีนให้สมบูรณ์

พร้อมส่งโปรตีนไปที่ต่าง ๆ ทั้งในและนอกโรงเรียน ฯลฯ

ลองเปรียบเทียบแบบนี้ก็ได้นะ

.

(4) ทำให้ง่ายโดยใช้ภาพเข้าช่วย

ครูอาจลองใช้ภาพ เช่น ภาพจริง กราฟ

แผนภาพ ภาพจำลอง หรือ สัญลักษณ์

เข้่ามาช่วยอธิบายแนวคิดหลักหรือทำให้เห็นกระบวนการ

การเคลื่อนไหว การเคลื่อนที่ของกลไก

ทางวิทยาศาสตร์ได้มากขึ้น

.

การใช้ภาพอธิบายแทนข้อความจะทำให้เด็ก

เห็นภาพสิ่งที่เป็นนามธรรม และช่วยในการเชื่อมโยงความรู้

หัวข้อ เนื้อหา ปัจจัย หรือ ผลที่เกิดได้

นอกจากนี้ภาพยังช่วยให้จำความเชื่อมโยง

ระหว่างเนื้อหาได้อีกด้วย!

.

Tips

แต่ไม่ว่าจะใช้วิธีการสอนแบบไหน

หลักการหนึ่งที่สำคัญในการอธิบายความรู้

คือการคิดถึงมุมผู้ฟังให้มากขึ้น

.

ในหนึ่งระดับชั้นหรือหนึ่งห้อง

ระดับความรู้ของแต่ละคนก็ไม่เท่ากัน

อาจลองทบทวนตัวเองระหว่างการสอนว่า

ตอนนี้เด็กมีความเข้าใจเรื่องที่กำลังเรียนอยู่ในระดับไหน

จบคาบนี้ หัวข้อนี้ เด็กๆ ควรอธิบายจุดไหนได้

.

ลองสังเกตปฏิกิริยาเด็กๆ ระหว่างสอน

ว่ามีช่องว่างทางความเข้าใจตรงไหนที่ครูเติมได้บ้าง

เชื่อมโยงเรื่องที่สอนเข้ากับตัวอย่างในชีวิตจริง

เพื่อให้นักเรียนเข้าใจสารที่ครูตั้งใจส่งไปให้ถึง

มาร่วมแบ่งปันคลิปสอนวิทยาศาสตร์ที่เล่าเรื่องยากให้เข้าใจง่าย กับภารกิจพิเศษสุดท้าทายจาก

"โครงการวิทย์ยายุทธ" ได้ที่

>> http://bit.ly/insKru_ร่วมแชร์วิทย์ยายุทธ

อย่าลืมติดแท็ก “คลิปสอนวิทย์ยายุทธ” ด้วยนะ

ตั้งแต่วันนี้ - 11 กรกฎาคม 2564

.

รายละเอียดโครงการ“วิทย์ยายุทธ”และวิธีสมัครเข้าร่วม - insKru

รายละเอียดภารกิจ"ตามหาคลิปสอนวิทย์ฯ"และวิธีส่งคลิป - insKru

ของรางวัลมากมายรอคุณอยู่

.

.

Reference:

https://www.interboosters.com/.../%E0%B9%80%E0%B8%A3-%E0...

https://www.edutopia.org/art.../8-quick-checks-understanding

https://www.inc.com/.../3-ways-to-explain-complex-topics...

https://www.edutopia.org/.../dragons-and-fairy-tales...