การใช้คำถามตาม Bloom's Taxonomy

         ในปี 1956 Bloom และคณะ ได้เสนอ Bloom's Taxonomy ซึ่งเป็นการจัดจำแนกพฤติกรรมด้านสติปัญญา (Cognitive Domain) ต่อมาในปี 2001 Anderson และคณะ ได้ปรับปรุงใหม่เป็น The Revised Bloom's Taxonomy ซึ่งแบ่งพฤติกรรมด้านสติปัญญา (Cognitive Domain) ออกเป็น 6 ระดับ ดังนี้

1. จำ (Remembering) เป็นการจดจำข้อมูล องค์ความรู้ต่าง ๆ

2. เข้าใจ (Understanding) เป็นการให้ความหมายจากข้อความโดยการบรรยาย เขียน วาดภาพเพื่อสื่อสาร

3. ประยุกต์ (Applying) เป็นการนำความรู้ไปใช้ในสถานการณ์อื่น

4. วิเคราะห์ (Analyzing) เป็นการจำแนกสิ่งต่าง ๆ ให้เป็นองค์ประกอบย่อย และอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบ

5. ประเมิน (Evaluating) เป็นการตัดสินสิ่งต่าง ๆ โดยใช้เกณฑ์หรือมาตรฐาน

6. สร้างสรรค์ (Creating) เป็นการสร้างสิ่งต่าง ๆ ให้เป็นรูปแบบใหม่หรือโครงสร้างใหม่

รูปที่ 1 Bloom's Taxonomy (ที่มา: celt.li.kmutt.ac.th/km/index.php/asessment2018 )

         จากพฤติกรรมด้านสติปัญญา ดังรูปที่ 1 สามารถนำไปตั้งคำถามเป็น 6 ประเภท ตามระดับขั้นของ Bloom's Taxonomy โดยมีรายละเอียดดังนี้

1. คำถามประเภทความจำ มีวิธีตั้งคำถามดังนี้

1.1 ถามความรู้ ความจำ เช่น ถามข้อเท็จจริง กฎ ทฤษฎี หลักการ

1.2 ใช้คำถามจำพวก ใคร (Who) อะไร (What) ที่ไหน (Where) เมื่อไหร่ (When)

1.3 ถามให้ใช้ประสาทสัมผัสทั้งห้าในการตอบได้เลยโดยไม่ต้องประมวลความคิด

ตัวอย่างเช่น

• คำตายคืออะไร
• เซลล์สัตว์มีผนังเซลล์หรือไม่
• ประเทศไทยและประเทศอังกฤษทำสนธิสัญญาเบาว์ริงในวันที่เท่าไหร่
• สิทธิสภาพนอกอาณาเขตหมายถึงอะไร
• พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทยคือใคร
• จากรูปที่ 1 พฤติกรรมด้านสติปัญญา ระดับต่ำที่สุดคืออะไร
• สำนวนไทยที่ว่า งมเข็มในมหาสมุทร หมายถึงอะไร

2. คำถามประเภทความเข้าใจ มีวิธีตั้งคำถามดังนี้

2.1 ถามให้ผู้ตอบใช้ความรู้ ความจำ มาอฺธิบายในแบบที่ตนเองเข้าใจเป็นคำพูดของตนเอง

2.2 คำถามที่ให้ผู้ตอบขยายความ เป็นคำถามจำพวกทำไม (Why) อย่างไร (How)

2.3 ถามให้ยกตัวอย่าง

ตัวอย่างเช่น

• ลักษณะของพีระมิดฐานสี่เหลี่ยมเป็นอย่างไร
• จงยกตัวอย่างผลไม้ที่มีวิตามินซี
• สัตว์ชนิดใดเป็นสัตว์น้ำ
• ทำไมอุณหภูมิของร่างกายสูงขึ้นเมื่อนักเรียนยืนอยู่กลางแจ้ง
• จงยกตัวอย่างเหตุการณ์ที่เป็นไปตามสำนวนไทยที่ว่า งมเข็มในมหาสมุทร

3. คำถามประเภทการประยุกต์หรือการนำไปใช้ มีวิธีตั้งคำถามดังนี้

3.1 คำถามที่ใช้ความรู้ในอีกบริบทหนึ่ง ไม่ใช่การใช้ประโยชน์ของสิ่งต่าง ๆ

3.2 ถามให้แก้ปัญหาโดยนำความรู้เดิมไปใช้ในสถานการณ์ปัญหาใหม่

ตัวอย่างเช่น

• นักเรียนมีวิธีการประหยัดพลังงานไฟฟ้าอย่างไรบ้าง
• นักเรียนนำหลักอริยสัจ 4 ไปใช้ในการดำเนินชีวิตประจำวันได้อย่างไร
• นักเรียนจะทำอย่างไรให้ผ้าแห้งเร็ว
• นักเรียนมีวิธีการทดสอบว่าน้ำส้มสายชูในห้องครัวเป็นของแท้หรือของปลอมด้วยวิธีใด
• จงแต่งบทร้อยกรองประเภทโครงสี่สุภาพเพื่อส่งเสริมการปกครองในระบอบประชาธิปไตย

ข้อควรระวัง คำถามประเภทการนำไปใช้ มักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นคำถามที่ถามเกี่ยวกับใช้งานหรือการใช้ประโยชน์ซึ่งจัดเป็นคำถามประเภทความจำ หรือความเข้าใจ ไม่ใช่ คำถามประเภทการประยุกต์หรือการนำไปใช้ ตัวอย่างเช่น

• นักเรียนสามารถนำหินแกรนิตไปใช้ประโยชน์อะไรบ้าง
• เครื่องหมายอัญประกาศมีหลักการใช้เครื่องหมายอย่างไร
• มนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ใช้เครื่องมือหินกะเทาะทำอะไรบ้าง

4. คำถามประเภทการวิเคราะห์ มีวิธีตั้งคำถามดังนี้

4.1 คำถามที่ให้เปรียบเทียบ

4.2 คำถามที่ให้เรียงลำดับ

4.3 คำถามที่ให้จำแนก แยกแยะ จัดกลุ่ม

4.4 ถามหาสาเหตุ เป็นคำถามจำพวกทำไม เพราะเหตุใด เพราะอะไร

ตัวอย่างเช่น

• จงเปรียบเทียบวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชนในภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศไทย
• จงเรียงลำดับความรุนแรงในการปะทุของภูเขาไฟตามประเภทของภูเขาไฟที่มีความรุนแรงจากมากไปน้อยตามลำดับ
• ไวรัสจัดเป็นเซลล์หรือไม่ เพราะเหตุใด
• สิ่งมีชีวิตในแหล่งน้ำนี้ประกอบด้วยสิ่งมีชีวิตในอาณาจักรใดบ้าง
• ทำไมอับราฮัม ลินคอล์น ออกคำประกาศเลิกทาสในประเทศสหรัฐอเมริกา

5. คำถามประเภทการประเมิน มีวิธีตั้งคำถามดังนี้

5.1 คำถามที่ให้ตัดสินใจ

5.2 คำถามที่ให้แสดงความคิดเห็นในการประเมินค่า

ตัวอย่างเช่น

• นักเรียนเห็นด้วยกับการเรียกร้องประชาธิปไตยโดยการชุมนุมบนท้องถนนหรือไม่ อย่างไร
• นักเรียนควรเลือกรับประทานอาหารมื้อใดระหว่างอาหารมื้อเช้ากับอาหารมื้อกลางวัน เพราะเหตุใด
• นักเรียนควรใช้ดินประเภทในการปลูกต้นมะพร้าว เพราะเหตุใด

6. คำถามประเภทการสร้างสรรค์ มีวิธีตั้งคำถามดังนี้

6.1 คำถามที่ให้คิดสิ่งใหม่ หรือออกแบบ

6.2 คำถามจำพวกถ้าเกิดว่า... (What if …)

ตัวอย่างเช่น

• ให้นักเรียนคิดรายการอาหารสำหรับผู้สูงอายุที่เป็นโรคไต และโรคความดันโลหิตสูง
• ถ้าประเทศไทยไม่ได้ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย นักเรียนจะสร้างระบอบการปกครองใดให้เหมาะสมกับประเทศไทย
• ให้นักเรียนออกแบบเครื่องแต่งกายสำหรับเดินป่าในประเทศไทยและเหมาะสมกับวัยรุ่น

การตั้งคำถามตามการจัดจำแนกพฤติกรรมด้านสติปัญญาของบลูม (Bloom's Taxonomy) ทั้ง 6 ประเภท นี้ครูสามารถนำไปตั้งคำถามเพื่อตรวจสอบความเข้าใจของนักเรียน หรือกระตุ้นการคิดให้กับนักเรียนในระหว่างการเรียนการสอน หรือใช้ประเมินระดับขั้นทางสติปัญญาของนักเรียนหลังการเรียนรู้เพื่อนำผลที่ได้ไปปรับปรุงการจัดการเรียนการสอนของตนเอง