Body Shaming (การวิจารณ์รูปร่าง) เป็นปัญหาหนึ่งที่รุนแรงและเกิดขึ้นบ่อยครั้งในโรงเรียน ส่งผลให้เกิดเรื่องเลวร้ายตามมา เช่น สูญเสียความมั่นใจในตัวเอง เกิดปมด้อยในชีวิตที่ไม่สามารถข้ามผ่านมาได้ โรคซึมเศร้า และที่ร้ายแรงที่สุดคือนำไปสู่การฆ่าตัวตาย เป็นต้น ผลกระทบเหล่านี้เกิดขึ้นจากนักเรียนวิจารณ์รูปร่างด้วยกันเอง หรือเกิดจากครูวิจารณ์รูปร่างนักเรียน ซึ่งเป็นปัญหาที่ฝังรากลึกอยู่ในสังคมไทยแต่ก็ใช่ว่า "จะแก้ไขไม่ได้"

กิจกรรม inskru online workshop ที่จัดขึ้นเมื่อวันเสาร์ที่ 17 ก.ค. 2564 เรื่อง #Teacher Against Body Shaming กับพี่เจี๊ยบ (มัจฉา พรอินทร์) นักเคลื่อนไหวปกป้องมนุษยชนและสิทธิความหลากหลายทางเพศ ได้ร่วมสร้างความเข้าใจ แชร์เรื่องราว และวิธีการรับมือในเรื่องนี้ให้กับคุณครูที่เข้าร่วม และได้เกิดเป็นไอเดียที่น่าสนใจในการจัดการและการป้องกันปัญหา Body Shaming ในพื้นที่โรงเรียน โดยพี่เจี๊ยบได้ยก case study ให้ครูศึกษา และพูดคุย แลกเปลี่ยนร่วมกัน ใน 2 ประเด็นดังนี้

1. หากคุณครู เป็นครูประจำโรงเรียนนี้ คุณครูจะใช้ความรู้เรื่องสิทธิมนุษยชน สิทธิเด็ก และสิทธิบนเนื้อตัวร่างกาย เพื่อป้องกันมิให้เกิดเหตุการเฉกเช่นที่เกิดขึ้นกับน้องโอได้อย่างไรบ้าง
2. จงออกแบบการสอนเรื่องยุติ Body-Shaming เพื่อเป็นการส่งเสริมสิทธิบนเนื้อตัวร่างกายนักเรียนในพื้นที่โรงเรียน

Case study

เด็กชายชั้น ม.6 กระโดดตึกเรียนชั้น 5 สาเหตุคาดว่าเป็นโรคซึมเศร้า และเครียดเพราะถูกล้อว่าอ้วน: 

เมื่อวันที่ 10 ส.ค. 2561 น้องโอ (นามสมมติ) นักเรียนชั้น ม. 6 โรงเรียนประจำจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้ปีนระเบียงอาคารเรียนชั้น 5 ก่อนกระโดดลงมาที่พื้นด้านล่าง ท่ามกลางเสียงร้องตะโกนห้ามของเพื่อนนักเรียน หลังจากนั้นอาจารย์จึงรีบแจ้งรถพยาบาลเพื่อนำตัวน้องโอไปส่งที่โรงพยาบาลศรีสะเกษอย่างเร่งด่วน ก่อนจะเสียชีวิตในเวลาต่อมา

จากการสอบถามเพื่อนนักเรียน ในวันเกิดเหตุน้องโอมีอาการเครียดอย่างเห็นได้ชัด จึงคาดว่าสาเหตุการฆ่าตัวตายน่าจะมาจากการที่น้องโอมีรูปร่างท้วม มักถูกเพื่อนล้อว่าอ้วนเสมอ ส่งผลให้น้องโอป่วยเป็นโรคซึมเศร้า ซึ่งภายหลังได้พบหลักฐานที่น้องโอเขียนว่าอยากจะลดน้ำหนัก

ไอเดียจากคุณครูที่พูดคุย แลกเปลี่ยนกัน

1. หากคุณครู เป็นครูประจำโรงเรียนนี้ คุณครูจะใช้ความรู้เรื่องสิทธิมนุษยชน สิทธิเด็ก และสิทธิบนเนื้อตัวร่างกาย เพื่อป้องกันมิให้เกิดเหตุการเฉกเช่นที่เกิดขึ้นกับน้องโอได้อย่างไรบ้าง

• จัดอบรมผู้บริหาร ครู และนักเรียน รวมทั้งบุคลากรทั้งโรงเรียน เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน สิทธิเด็ก และสิทธิบนเนื้อตัวร่างกาย เพื่อสร้างความเข้าใจและตระหนักถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้น
• โรงเรียนควรมีครูแนะแนว หรือนักจิตวิทยาประจำโรงเรียน ที่สามารถเป็นพื้นที่ปลอดภัยให้กับนักเรียนเข้ามาปรึกษาได้เสมอ
• หากนักเรียนไม่สบายใจที่จะปรึกษาแบบ face to face โรงเรียนควรมีระบบออนไลน์ที่เป็นช่องทางเลือกหนึ่ง ให้นักเรียนสามารถมาปรึกษาได้ตลอดเวลา
• โรงเรียนควรมีระบบส่งต่อที่เข้มแข็ง โดยครูประจำชั้นแต่ละปีส่งข้อมูลต่อกัน เพื่อดูแลนักเรียนอย่างต่อเนื่อง
• คุณครูทุกคนสามารถเป็นครูที่ให้ความรู้ในเรื่องนี้ได้ โดยอาจจะสอดแทรกในเนื้อหาระหว่างที่กำลังสอนได้

2. จงออกแบบการสอนเรื่องยุติ Body-Shaming เพื่อเป็นการส่งเสริมสิทธิบนเนื้อตัวร่างกายนักเรียนในพื้นที่โรงเรียน

• กิจกรรม ฉัน...ดีที่สุด มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความมั่นใจ ความภูมิใจ และเห็นคุณค่าในตัวเอง โดยคุณครูให้นักเรียนได้เรียนรู้ และทบทวนตัวเองว่านักเรียนเก่ง ถนัด หรือทำเรื่องใดได้ดีที่สุด (จะเป็นเรื่องเล็กหรือใหญ่แค่ไหนก็ได้) อาจจะผ่านการเขียน การพูด หรือการวาด ตามความเหมาะสม แต่ที่สำคัญคือคุณครูจะต้องไม่ตัดสินนักเรียน และสร้างพื้นที่ปลอดภัยในการเรียนรู้ในครั้งนี้ให้ได้ เพื่อเกิดผลลัพธ์ที่ดีที่สุดแก่นักเรียน

• กิจกรรม เข้าอกเข้าใจในตัวเราและตัวเขา มีวัตถุประสงค์เพื่อให้นักเรียนเกิดความระมัดระวังคำพูดในการวิจารณ์รูปร่างผู้อื่น และเข้าใจความรู้สึกของตัวเองและเพื่อน โดยครูให้นักเรียนทบทวนกับสิ่งที่ผ่านมา 2 ประเด็น คือ 1. เคยพบเจอคำพูดใดบ้างที่กระทบจิตใจตัวเอง และ 2. คำพูดใดบ้างที่กระทบจิตใจที่นักเรียนเคยใช้กับคนอื่น จากนั้นร่วมแลกเปลี่ยนพูดคุยกันถึงความรู้สึกในฐานะผู้กระทำและผู้ถูกกระทำ

• กิจกรรม Morning Talk มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับ Body Shaming เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นในคาบโฮมรูม ให้ทั้งครูและนักเรียนพูดคุยในเรื่องนี้ในแต่ละวัน โดยอาจจะยกกรณีศึกษา หรือข่าวสารที่เกี่ยวข้องมาชวนคุยแลกเปลี่ยนกัน

• กิจกรรม เวทีนักเรียน มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความมั่นใจ และภูมิใจในตนเอง โดยโรงเรียนเปิดพื้นที่ให้นักเรียนได้แสดงความสามารถ ความถนัด หรือตัวตนนักเรียนได้อย่างเต็มที่

• กิจกรรม Student Talk เปิดพื้นที่ให้นักเรียนและครูได้ออกมาปราศรัยเกี่ยวกับเรื่อง Body Shaming เพื่อให้ทุกคนในโรงเรียนได้เข้าใจและตระหนักถึงผลกระทบของเรื่องนี้

• ให้นักเรียนสามารถเสนอและจัดกิจกรรมเกี่ยวกับ Body Shaming ได้เอง และสามารถเลือกเข้าร่วมตามความสนใจของตนเองได้

• ในเชิงนโยบาย โรงเรียนควรกำหนดคุณลักษณะของนักเรียน หรือกฏระเบียบ อย่างชัดเจนเกี่ยวกับการให้นักเรียนตระหนักคุณค่าในตัวเอง และเคารพสิทธิในตัวเองและผู้อื่น เพื่อเป็นข้อควรปฏิบัติปฏิบัติร่วมกันทั้งโรงเรียน และแสดงให้นักเรียนเห็นว่าโรงเรียนให้ความสำคัญในเรื่องนี้

หากคุณครูจะนำไปปรับใช้ ข้อควรคำนึงที่สำคัญคือ คุณครูควรสร้างพื้นที่ปลอดภัยในการเรียนรู้ให้กับนักเรียน ไม่ตัดสิน และรับฟังอย่างจริงใจ บางครั้งอาจไม่ต้องจัดกิจกรรมให้ว้าว! หรืออุปกรณ์จัดเต็ม เป็นเพียงกิจกรรมที่เรียบง่ายก็สามารถพานักเรียนร่วมเรียนรู้และเป็นไปตามเป้าหมายที่วางไว้ได้เช่นกัน

Body Shaming ในสังคมเป็นเรื่องยากที่จะแก้ไข แต่เป็นเรื่องที่คุณครูร่วมแก้ไข้ได้ เป็นกำลังให้คุณครูทุกท่านนะคะ

ผู้ร่วมออกแบบไอเดีย : ครูยุ้ย ครูตุ้ม ครูปอย ครูโม ครูเจี๊ยบ และครูโบว์ลิ่ง

ผู้เขียนและกระบวนกร : ฟาบิว