🦑Squid Game (2021) สอนอะไรได้บ้าง?

ซีรี่ย์สุดลุ้นแนวเอาชีวิตรอดสัญชาติเกาหลี

ที่กำลังติดเทรนด์ล่าสุดจาก Netflix

มีหลายฉาก หลายจุดในเนื้อเรื่อง ในภาพ

ที่เอามาเป็นประเด็นเรียนรู้ ชวนถกเถียงได้

ชุดที่ตัวละครใส่ 

แฝงความหมายอะไรเกี่ยวกับสังคมบ้าง?

.

ชุดเจ้าหน้าที่คุมเกม - สัญลักษณ์ การปกครอง ชนชั้น

สัญลักษณ์และลำดับชั้นของอำนาจในเจ้าหน้าที่เกม

แบ่งเป็นสัญลักษณะสามระดับ ได้แก่ วงกลม สามเหลี่ยม 

และสี่เหลี่ยม สื่อถึงอะไรได้บ้างนะ? 

สัญลักษณ์ ชื่อ และตำแหน่งมาจากแหล่งอ้างอิงไหนบ้าง?

.

ใน “ลำดับขั้น” ของเจ้าหน้าที่คุมกฎเกมเอง

ซึ่งมีการกดขี่หรือใช้อำนาจต่อกันเป็นทอดๆ ลงมา

สะท้อนภาพอำนาจและการปกครองในสังคมเราอย่างไรบ้าง?

มีกรณีไหนบ้างที่ ผู้ที่ควบคุมกฎเองก็ถูกควบคุม/กดขี่ 

จากผู้ที่มีอำนาจมากกว่าตกมาเป็นทอดเหมือนกันบ้าง?

แล้วแท้ที่จริงผู้ควบคุมเกมที่ “เหนือไปกว่าผู้คุม” 

อย่างเกมมาสเตอร์ นายทุน และแขก VIP 

คนพวกนี้มีบทบาทอย่างไรกับการปกครองบ้าง?

.

เสื้อผ้าผู้เล่น - ตัวตนของมนุษย์ที่ถูกลดทอนในระบบทุนนิยม

.

ทำไมผู้เล่นถึงต้องแต่งตัวเหมือนกันหมด 

และถูกแทนด้วยหมายเลข?

การไม่มีชื่อส่งผลกับการที่ตัวละครแต่ละตัวถูกปฏิบัติหรือไม่อย่างไร?

เอ แล้วเหมือนหรือต่างกับกรณีชุดเครื่องแบบ ยูนิฟอร์ม

หรือแม้กระทั่งชุดนักเรียนหรือไม่ อย่างไร ชวนเด็กๆ มาคุยกัน!

.

การที่เสื้อผ้าผู้เล่น “ถูกทำให้เหมือนกัน” ทำให้ไม่มีอะไรบ่งบอกความเป็นปัจเจกชนของผู้เล่นแต่ละคนได้เลย

ผู้เล่นจะถูกเจ้าหน้าที่เกม (ระบบ) เรียกด้วยหมายเลขเท่านั้น

อาจสื่อความถึงมนุษย์ในระบบทุนนิยมที่ถูกลดทอนตัวตนลง

ให้เป็นเพียงแรงงานที่เป็นหมายเลขที่ถูกแทนที่ได้

เหมือนแรงงานในปัจจุบันที่เป็นเพียงผู้ทำตามกระบวนการเดิม

ทำงานแบบแยกส่วน ไม่ได้เป็นแรงงานฝีมือเฉพาะที่ทำทั้งกระบวนการ 

.

คำถามชวนเด็กคุย

การที่ทำให้คนไม่มีชื่อเป็นการลดความเป็นปัจเจก

เพื่อ “สร้างความเป็นหนึ่งเดียว” หรือไม่?

ชุดแบบนี้เหมือนหรือต่างกับชุดนักโทษหรือไม่อย่างไร? 

เครื่องจักรกับมนุษย์ต่างกันตรงไหน แล้วระบบที่เป็นอยู่ตอนนี้ 

มองและปฏิบัติกับมนุษย์ในฐานะแรงงานอย่างไรบ้าง?

มีกรณีไหนอีกบ้างที่เครื่องแบบอาจลดทอนความเป็นมนุษย์

หรือ “กำหนด” บทบาทหน้าที่ให้เราทำตาม?

สีคู่ตรงข้าม-โทนสี

.

สีคู่ตรงข้าม

ชุดโทนแดงของเจ้าหน้าที่เกมตัดกับคู่สีตรงข้าม

กับชุดสีเขียวของผู้เล่น 

ในหนังมีการใช้คู่สีตรงข้ามอื่นอีกไหมนะ?

การใช้สีคู่ตรงข้ามในภาพให้ความรู้สึกอย่างไร? 

มีผลต่อความรู้สึกหรือกระตุ้นความรู้สึกผู้ชมอย่างไร?

ขัดแย้ง? ต่อต้าน?

ถ้าเด็กๆ ต้องใช้สีออกแบบฉาก ควรจับคู่สีแบบไหน

ให้สื่ออารมณ์และเจตนาได้มากที่สุดนะ?

.

ทำไมชุดผู้เล่นต้องเป็นสีเขียว? 

สีเขียวเป็นคู่สีตรงข้ามกับสีแดง หรือสีเลือด 

ทำให้ภาพเลือดที่ออกมาดูโดด รบกวนใจ 

เพื่อขับให้จุดเด่นของฉากที่ต้องการสื่อ 

(เลือด=ความรุนแรง, โหดร้าย) ชัดเจนขึ้น

.

โทนสี

โทนสีร้อน-โทนเย็น ยังให้ความรู้สึกต่างกัน

ชุดสีร้อนผู้คุม ดูมีอิทธิพลมากกว่าชุดสีโทนเย็นของผู้เล่น

อาจสื่อความรู้สึกว่าผู้คุมมีอำนาจมากกว่า รุนแรง ฯลฯ

การเลือกใช้โทนสี มีผลต่อภาพและการสื่อความอย่างไรบ้าง?

.

ว่าแต่ทำไมโทนสีหนังเอาชีวิตรอดสุดโหด 

ถึงได้เลือกใช้สีสดใส เด็กเล่น ดูสนุกสนาน?

เพราะอยากให้ความรู้สึกขัดแย้งกัน 

ระหว่างโลกแฟนตาซีและความจริงที่โหดร้ายหรือเปล่า?

หรืออยากสื่อว่าสำหรับชนชั้น VIP แล้ว

การนั่งดู พนันความเป็นความตายของผู้เล่น 

เป็นแค่เรื่องเด็กเล่น สนุกๆ?

ฉาก-องค์ประกอบศิลป์

.

องค์ประกอบ วัสดุ สี การจัดวาง ของแต่ละฉากเป็นอย่างไร?

ส่งผลต่อความรู้สึก หรือช่วยสนับสนุนการสื่อใจความของหนังอย่างไร?

.

ตัวอย่างฉากเกมลูกแก้ว (Episode 6 - Ganbu)

การเซ็ตฉากที่ดูก้ำกึ่งระหว่างความจริงหรือปลอม (made-up)

มีความเป็นความตายอยู่ในที่เดียวกัน

ด้วยฉากระแวกบ้าน เพื่อนสมัยเด็ก พระอาทิตย์ตก 

สีโทนร้อน ดูอบอุ่น ปลอดภัย น่าเชื่อใจ 

แต่กลับใช้เป็นฉากที่ตัวละครต้องหักหลังกันเอง

ยิ่งทำให้ความขัดแย้งของเรื่องและฉากชัดเจนขึ้น รบกวนใจขึ้น

.

ตัวอย่างฉากที่อยู่ในเกม

การจัดวางองค์ประกอบให้ทุกอย่างดูเป๊ะ เท่ากัน 

เหมือนกันไปหมด มีเพียงแค่ของที่จำเป็น ไร้การตกแต่งเพิ่ม

อาจสื่อถึงความเป็นระบบอุตสาหกรรมที่เน้นการผลิตของแมส

เตียงนอนผู้เล่น หรือห้องนอนของผู้คุมเกม ที่เรียบง่าย

ไร้ซึ่งอิสระในการมีอัตลักษณ์ของแต่ละคน

อาจสื่อถึงระบบที่ต้องการควบคุมคนด้วยการทำให้คน

ปฏิบัติและอยู่ภายใต้กฎแบบเดียวกันหรือเปล่านะ?

เกมชักคะเย่อ 

แรงเยอะ(อย่างเดียว) ใช่ว่าจะชนะ

.

หลักการอะไรทำให้ทีมของกีฮุน ที่(ดู)มีแรงน้อยกว่า

พลิกโผเอาชนะฝั่งที่มีแรงมากกว่าได้กันนะ?

.

หลักการดึงหรือใช้แรงแบบไหนที่ทำให้ออกแรงได้เยอะที่สุด?

ทำไมท่ายืนและกลยุทธ์ของคุณตาถึงช่วยเสริมแรงให้มากขึ้นได้?

จังหวะการออกแรงมีผลไหมนะ? จังหวะก้าวการขยับล่ะ?

เครื่องทุนแรงต่างๆ ที่เรารู้จัก ใช้หลักการเดียวกันไหมนี่?

.

นอกจากนี้ฉากเกมชักคะเย่อยังเป็นที่น่าสังเกต

และตั้งคำถามถึงอคติที่สังคมมีกับผู้หญิง ผู้สูงอายุ และเด็ก

วิทยาศาสตร์ที่มักใช้อธิบายลักษณะทางชีวะของมนุษย์นั้น

ตายตัวทุกกรณีหรือไม่? แล้วถ้าไม่ เราจะอ้างอิงวิทยศาสตร์อย่างไร ให้ตระหนักและคำนึงถึงความเป็นไปได้

โดยไม่เผลอเหมารวมได้บ้างนะ

ฝากคุณครูวิทย์ ครูพละ ครูสังคม มาลองออกแบบคาบเรียนกัน

เกมกระจก

คุณสมบัติวัสดุ-ความน่าจะเป็น

.

คุณสมบัติวัสดุ

ผู้เล่นที่เป็นช่างทำกระจกรู้ได้อย่างไร

ว่ากระจกบานไหนเป็นกระจกนิรภัย

เพียงแค่ดูการหักเหแสงและฟังเสียงกระจก?

อะไรทำให้กระจกธรรมดาต่างจากกระจกนิรภัย

แล้ววัสดุอื่นๆ ล่ะ มีวิธีจำแนกอย่างไร?

.

ความน่าจะเป็น

เราคำนวนความน่าจะเป็นในการชนะเกมนี้

โดยที่ไม่มีคนตายได้ไหม?

เราต้องเดินกี่ตาอย่างน้อยที่สุด ถึงจะรู้กระจกนิรภัยได้ทุกแผ่น

และช่วยให้ผู้เล่นเดินผ่านไปได้มากที่สุด?

ความน่าจะเป็นสำหรับเกมนี้ ยุติธรรมสำหรับผู้เล่นไหม?

.

หรือเกมนี้ถูกออกแบบให้ผู้เล่นไม่มีทางชนะได้เลยกันแน่?

อาลี-อับดุล กับ สิทธิแรงงานข้ามชาติ

.

ถ้าอาลี อับดุล มาทำงานที่ไทยจะเกิดอะไรขึ้น?

ชวนเด็กๆ คุยและถกเถียงกันถึงสิทธิแรงงานข้ามขาติกัน

.

สิทธิแรงงาน(ข้ามชาติ) ในไทยมีอะไร/เป็นอย่างไรบ้าง

ถ้าเราเป็นคนออกกฎหมาย จะช่วยคุ้มครองอาลียังไง?

มีกฎหมายอะไรคุ้มครองไหม หากอาลีถูกเถ้าแก่เบี้ยว 

(หรือโกง) ค่าจ้าง อาลีสามารถไปหาหน่วยงานไหนได้ 

ถ้าอาลีเกิดอุบัติเหตุระหว่างทำงาน 

เขาควรได้รับสิทธิการรักษาพยาบาลอย่างไรบ้าง?

รัฐบาลของแต่ละประเทศควรมีกฎหมายหรือนโยบาย

ที่กำหนดสิทธิแรงงานข้ามชาติอย่างไรที่ยุติธรรม

รัฐบาลควรออกกฎหมายและนโยบายอย่างไร

ในการควบคุมให้ผู้จ้างงานแรงงานต่างชาติ?

การที่รัฐไม่มีกฎหมายคุ้มครองสิทธิแรงงานข้ามชาติ

จะส่งผลอย่างไร

.

แรงงานกับประชากร

อะไรเป็นปัจจัยให้มีแรงงานข้ามชาติ

จำนวนแรงงานข้ามชาติสามารถบ่งบอกอะไรเกี่ยวกับเศรษฐกิจ การบริหาร และวัฒนธรรมของประเทศหนึ่งๆ ได้บ้าง?

แรงงานข้ามชาติที่เข้ามาเสริมกำลังส่งผลอย่างไร

กับการเติบโตประชากรของประเทศนั้น เพราะอะไร 

.

ทำไมต้องชื่อ “อาลี อับดุล” ?

ฟังดูเผิญๆ อาลี อับดุล อาจเป็นชื่อที่พบได้ทั่วไป 

มีคนนี้ใช้ชื่อนี้เป็นจำนวนมากเป็นอันดับต้นๆ

นี่อาจเป็นสิ่งที่หนังพยายามสะท้อนถึง “ตัวตน” 

ของแรงงานข้ามชาติ ในสายตาสังคม

ที่ไม่ได้มองเขาเป็นปัจเจกชน แต่อาจเป็นอาลี อับดุล

คนไหนก็ได้ ถูกแทนที่ได้หรือเปล่านะ? 

เอ คุณครูคิดว่ายังไงกันบ้างคะ แล้วเด็กๆ ล่ะ คิดว่ายังไงกัน

.

Resources อ่านเพิ่ม: แรงงานกัมพูชาในเกาหลี

กับความเป็นอยู่ที่รัฐ(ไม่)ได้คุ้มครองอย่างครบถ้วน

https://www.npr.org/.../as-workforce-ages-south-korea...

https://thediplomat.com/.../migrant-workers-face-dire.../

https://www.bbc.com/news/av/world-asia-55922070

กฎของ Squid Game ประชาธิปไตย? เสรี?

จริงหรือ?

.

แม้ว่าผู้ควบคุมเกมมักย้ำเสมอว่า

ไม่เคย “บังคับ” ให้ใครเล่นเกมนี้

เกมนี้เป็นระบอบประชาธิปไตย 

หากผู้เล่นเกินครึ่งไม่อยากเล่นก็จะหยุดเกมทันที 

แต่มันจริงหรือ? เด็กๆ เห็นด้วยไหม เพราะอะไร? 

แล้วกฎแบบไหนจึงจะถือว่าเป็นประชาธิปไตยและเสรีจริงๆ?

.

แม้ดูเหมือนว่าผู้เล่นทุกคนจะกลับเข้ามาเล่นเกมนี้เอง 

แต่การที่พวกเขากลับมาเพราะสภาพเศรษฐกิจในชีวิต

บังคับให้ “ต้องเลือก” เพื่ออยู่รอด (อย่างที่ตัวละคร

มักกล่าวบ่อยๆ เชิงว่า “ยอมเสี่ยงตายเล่นเกมนี้

ยังดีกว่าต้องออกไปใช้ชีิวิตอย่างกับเศษคน”)

แบบนี้จะเรียกว่าเขา “เต็มใจ” หรือว่าเป็น 

“สิ่งที่เลือกเอง” ได้หรือไม่?

.

เจ้าของเกมเองก็รู้ดีว่าผู้เล่นทุกคน ถูกบีบสภาพเศรษฐกิจบีบบังคับ

(เห็นได้จากการที่เจ้าของเกม “เลือก” ส่งการ์ดให้ผู้เล่นที่ขัดสนเท่านั้น ทั้งยังจงใจให้อาหารผู้เล่นน้อยๆ เพื่อให้ผู้เล่นฆ่ากันเอง)

แบบนี้ที่เจ้าของเกมบอกว่าเกมนี้เสรี เขาโกหกหรือเปล่า?

.

การที่บอกว่าถ้าผู้เล่นเกินครึ่งโหวตเลิกเล่น 

เกมจะหยุดตามระบอบ “ประชาธิปไตย” ก็เช่นกัน

ในเมื่อผู้เล่นคือผู้ที่ถูกสังคมและระบบทอดทิ้ง 

ไร้ซึ่งสวัสดิการพื้นฐานในการดำรงชีวิตและไม่มีสิทธิคุ้มครอง 

(เช่น กีฮุนที่ติดหนี้นอกระบบ แซบยอกที่เป็นผู้อพยพ 

อาลีที่เป็นแรงงานข้ามชาติ ฯลฯ) 

แม้จะบอกว่ามีสิทธิโหวตยกเลิกได้ แต่หนทางในชีวิตอื่นๆ 

กลับไม่เปิดโอกาสให้ “การเลิกเล่นเพื่อชิงเงินรางวัลมาต่อชีวิต” เป็นไปได้เลย

แบบนี้จะเรียกว่า มีทางเลือก เสรี 

ประชาธิปไตย ได้จริงหรือไม่ อย่างไร?