ความขาดแคลน การเลือกและค่าเสียโอกาส

เศรษฐศาสตร์เป็นวิชาที่ศึกษาการบริหารจัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดเพื่อตอบสนองความต้องการของมนุษย์มีอยู่ไม่จำกัด ให้มีประสิทธิภาพและคุ้มค่า

เป้าหมายในคาบนี้คือให้ผู้เรียนรู้และเข้าใจความหมายของขาดแคลน การเลือก และค่าเสียโอกาส สามารถบริหารจัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัด โดยเฉพาะทรัพยากรที่ชื่อว่า เวลา โดยมีกิจกรรมการเรียนรู้ดังนี้

ขั้นตอนกิจกรรม

1. ให้ผู้เรียนใช้สมุด หรือผู้สอนอาจทำเป็นใบงานโดยเขียนตารางเพื่อใช้นับคะแนนแบ่งเป็น ความสุข กับความ ฉลาดหรือสามรถเพิ่มหรือปรับเปลี่ยนได้ตามความเหมาะสม จากนั้นเขียนเลข 1-5 ลงไปในแต่ละบรรทัด
2. ผู้สอนอธิบายกติกาของเกม คือ ผู้เรียนจะมีโอกาศเลือกของหรือความสามารถที่ผู้สอนนำเสนอได้ทั้งหมด 5 ครั้งโดยผู้สอนจะเปิดภาพทีละสไลด์ในแต่ละสไลด์อาจมีตัวเลือกให้ผู้เรียนได้เลือก 3-4 อย่าง ผู้เรียนสามารถเลือกกี่อย่างก็ได้ในหนึ่งสไลด์แต่รวมทั้งหมดต้องไม่เกิน 5 ครั้งโดยทางเลือกแต่ละอย่างจะให้ค่าคะแนนไม่เหมือนกันเมื่อจบเกมผู้ที่สะสมแต้มความสุข และแต้มความฉลาดได้มากที่สุดจะเป็นผู้ชนะ
3. เมื่อผู้เรียนเข้าใจกติกาให้ผู้สอนเปิดสไลด์แรกซึ่งควรเป็นสิ่งของที่นักเรียนอยากได้ เช่นโทรศัพท์มือถือ รถจักรยานยนต์ ผู้สอนควรย้ำว่าผู้เรียนมีสิทธิเลือกได้มากกว่าหนึ่งครั้งต่อหนึ่งสไลด์หรือจะยังไม่เลือกเลยก็ได้เพื่อล่อลวงให้ผู้เรียนใช้โอกาสหมดก่อน เมื่อผู้เรียนเลือกได้แล้วให้เขียนชื่อของชิ้นนั้นลงหลังหมายเลข จากนั้นผู้สอนอาจสอบถามนักเรียนถึงสาเหตุที่เสือกของบางชิ้นหรือทำไมถึงไม่เลือกของชิ้นใดเลย จึงค่อยเปิดคะแนนที่ผู้เรียนได้ ถ้าผู้เรียนได้คะแนนเท่าไรให้ฝนช่องนับคะแนนให้เท่ากับคะแนนนั้น
4. หลังจากการเลือกในรอบแรกและคิดคะแนนเสร็จอาจใช้คำถามเพื่อกระตุ้นการเรียนรู้เช่น รู้สึกอย่างไรที่ไม่ได้เลือกของบางชื้น ทำไมถึงไม่เลือกทุอย่างเลย ซึ่งแนวคำตอบจะเป็นเพราะมีโอกาสเลือกน้อย หรือเพราะคิดว่ามีของที่มีค่ามากกว่าอยู่ บางครั้งผู้เรียนมองถึงความจำเป็นในการใช้งาน (สามารถเชื่อมโยงเรื่องการบริโภคอย่างคุ้มค่าได้)
5. ให้ผู้เรียนเลือกของจากสไลด์ต่อไปซึ่งเป็นทักษะหรือความสามารถที่นักเรียนต้องการ เช่นเคยผู้สอนต้องทำหน้าที่เป็นผู้แนะนำที่ดีและเป็นมารพจญไปพร้อมกันล่อลวงพร้อมถามเหตุผลที่เลือกหรือไม่เลือก
6. ผู้สอนควนเตรียมไสลดให้มากกว่าโอกาศที่นักเรียนจะได้เลือกเสนอเช่นผู้เรียนเลือกได้ 5 ครั้งแต่ผู้สอนมี 6 สไลด์ซึ้งผู้เรียนมักใช้โอกาสหมดตั้งแต่สไลด์ที่ 4 เพื่อให้เกิดความเสียดาย เสียโอกาสและเข้าใจถึงความขาดแคลน
7. สรุปคะแนน ให้รางวัลผู้ชนะและให้ผู้ชนะอธิบายทางเลือกและเหตุผลของตนเองไห้เพื่อนฟังซึ่งผู้สอนอาจใช้คำถามช่วยสนุปได้ดังนี้

นักเรียนรู้สึกอย่างไรกับสิ่งที่นักเรียนไม่ได้เลือก

• ทำไม่เราจึงไม่สามารถเลือกทุกทางเลือกในกิจกรรมนี้ได้และในชีวิตจริงเราสามารถเลือกทางเลือกได้ทุกทางหรือไม่เพราะเหตุใด 
• ในกิจกรรมทางเลือกชีวิตนักเรียนเห็น ความขาดแคลน การเลือก และค่าเสียโอกาสตรงจุดใดของกิจกรรมบ้าง 
• ในชีวิตประจำวันของนักเรียนมีเรื่องของความขาดแคลน การเลือก และค่าเสียโอกาสอย่างไรบ้าง
• ความต้องการที่ไม่จำกัดของมนุษย์ก่อให้เกิดปัญหาอะไรบ้าง 
• ทำไมเราจึงไม่สามารถกตัดสินใจเลือกผลิตสินค้าและบริการทุกอย่างได้ 
• นักเรียนคิดว่าการเห็นความสำคัญของความขาดแคลน การเลือก ค่าเสียโอกาสมีประโยชน์ต่อตนเองอย่างไร  

แนวคิดกิจกรรม

ตอนออกแบบกิจกรรมผมลองคิดถึงช่วงวัยต่างๆของชีวิต สไลด์แรกเป็นสิ่งที่ต้องการในวัยเด็ก ต่อมาเป็นเรื่องทักษะที่ต้องการเช่น เรียนเก่ง เล่นเกมเทพ ต่อมาเป็นเรื่องความรักความสัมพันธ์ เช่นมีเพื่อนสนิทเยอะ มีแฟนสวย/หล่อ หรือมีพ่อแม่ที่เข้าใจลูก ต่อไปเป็นการเป็นที่ยอมรับเช่นชื่อเสียง การทำงาน จากนั้นจึงเป็นเป้าหมายในชีวิต เช่นเป็นเศรษฐี หรือมีชีวิตสงบสุข และสุดท้ายเป็นเรื่องที่ใครก็อยากได้แต่อาจไม่มีโอกาสเหลือให้เลือกแล้ว

ตัวอย่างทางเลือกแต่ละสไลด์

ข้อเสนอแนะ

• ผู้เรียนแต่ละคนอาจมีแนวคิดไม่เหมือนกันควรเปิดโอกาสหรือถามคำถามให้เกิดการถกเถียงด้วยเหตุผลมากที่สุด
• คะแนนจากตัวอย่างบางข้ออาจยังไม่สมดุลย์หากนำไปใช้ควรดูค่าพลังให้ดี
• ผู้เรียนแต่ละกลุ่มอาจมีความสนใจที่แตกต่างกันควรปรับทางเลือกให้เหมาะกับผู้เรียน
• หากตัวเลือกมากเกินไปอาจไม่มีเวลาพอที่จะฟังความคิดเห็นจากผู้เรียนทุกคนได้
• ผู้สอนต้องสังเกตและซักถามผู้เรียนเพื่อสอดแทรกเนื้อหาสาระลงไปในเกม

การเลือกของบุคคลที่เลือกโดยอยู่บนพื้นฐานของทรัพยากรที่มีจำกัด และความพอใจสูงสุด จะเกิดการเสียโอกาสในการได้รับประโยชน์จากทางเลือกอีกทางเลือกหนึ่งเสมอ ซึ่งโอกาสที่เสียไป คือ ผลตอบแทนที่ไม่ได้รับ เรียกว่าค่าเสียโอกาส 

กิจกรรมนี้เป็นกิจกรรมที่ผมใช้สอนแล้วมีความสุขมากเพราะมันไม่ได้ไปได้แค้ความรู้ความเข้าใจในวิชาเศรษฐศาสตร์ แต่ยังมีเรื่องของการใช้โอกาสในชีวิตอย่ารู้คุณค่า ได้บอกนักเรียนว่าเวลาเป็นทรัพยากรที่ทีค่าและควรเลือกใช้เวลาอย่างคุ้มค่า หากบอกว่าทรัพยากรของคนมีขีดจำกัดเขาจึงไม่สามารถเลือกทำทุกสิ่งทุกอย่างได้ ในโรงเรียนขนาดกลางทีนักเรียนเป็นเด็กจากชุมชน คำว่าขาดแคลนอาจอยู่ในชีวิตประจำวันไปเสียแล้ว ทรัพยากรที่มีคำกัดของมนุษย์ยิ่งมีจำกัดสำหรับนักเรียนกลุ่มนี้โอกาสให้เลือกทางเลือกชีวิตผิดพลาดเพียงสไลดเดียวอาจหมายถึงความผิดพลาดตลอดชีวิต วันนี้นักเรียนได้พูดคุยถึงโอกาสและความเหลื่อมล้ำในชีวิต ได้บริหารจัดการทัรพยากรที่มีจำกัดของตัวเองให้เกิดความคุ้มค่าที่สุด และหวังว่าสักวันหากนักเรียนต้องเลือกเส้นทางชีวิตของตัวเอง นักเรียนจะนึกถึงเกมที่เราเล่นกันในวันนี้คิดถึงข้อดีและข้อเสียมนทางเลือกต่าง ๆ และตัดสินใจอย่างชาญฉลาด

เหนือสิ่งอื่นใดของคุณนักเรียนที่แชร์เรื่องราวต่าง ๆ ในชีวิตให้ครูและเพื่อนฟัง และที่บอกว่าครูเป็นพื้นที่ปลอดภัยสำหรับนักเรียน