สวัสดีค่ะ คุณครูทุกคน

วันนี้นีทอยากจะชวนคุณครูทุกคนมา สุ่มเปิดโหล “พฤติกรรมของเด็ก ๆ” ครั้งที่ 3 กัน หากทุกคนพร้อมกันแล้ว มาเราสุ่มเปิดโหลพฤติกรรมที่เราจะใช้พูดคุยกันในวันนี้เลยนะคะ

สาม! สอง! หนึ่ง! พฤติกรรมของเด็กในวันนี้คือ!

นักเรียนคนที่ 1

“เป็นเด็กที่ชอบวิชาวิทยาศาสตร์มาก เข้าร่วมทุกกิจกรรมที่เป็นวิทยาศาสตร์ ถือได้ว่าเป็นเด็กที่ตั้งใจเรียนมาก แต่พอเป็นวิชาสังคมทีไร กลับกลายเป็นคนละแบบ จะไม่ตั้งใจเรียน หลับบ้าง เป็นต้น”

นักเรียนคนที่ 2

“เป็นนักเรียนที่ไม่กล้าลองอะไรใหม่ ๆ เลย เวลาที่มีวิชาโครงงาน นักเรียนคนนี้มักจะไปค้นข้อมูลโครงงานต่าง ๆ ที่เคยเกิดขึ้นแล้วทำตาม แบบเหมือนเป๊ะ ๆ”

นักเรียนคนที่ 3

“เธอเป็นเจ้าแม่ซีรีส์มาก ๆ พร้อมอัพเดททุกซีรีส์มาใหม่ของทุกสัญชาติ จำได้ทุกฉาก แม้กระทั่งคำพูดก็ยังจำได้ว่าใครพูด และเป็นเจ้าแม่ TikTok รีวิวซีรีส์ใหม่ ๆ ด้วย ถ้าตั้งใจเรียนได้แบบที่ติดซีรีส์ได้ก็คงดี”

และนี่คือพฤติกรรมของเด็ก ๆ ที่เราจะนำมาพูดคุยกันนะคะ โดยนีทอยากจะให้คุณครูมาช่วยนีทคิดค่ะว่า พฤติกรรมทั้ง 3 อย่างนี้ มีอะไรที่คล้ายกันไหมคะ เช่น เป็นเด็กที่ไม่ตั้งใจเรียน ? เป็นปัญหาเฉพาะกลุ่มแน่ ๆ เลย?

ก่อนเฉลย!

นีทอยากจะชวนคุณครูมองเพิ่มเติมอีกสักนิดนึงว่า บางพฤติกรรมในการสุ่มเปิดโหลครั้งที่ 3 อาจจะไม่ใช่พฤติกรรมที่น่าปวดหัวก็ได้นะ เช่น ในพฤติกรรมของนักเรียนคนที่ 3 นีทมองว่า ถึงแม้ว่านักเรียนจะเป็นคนที่ติดซีรีส์มาก (ความชอบส่วนตัว) แต่ถ้าเขาแบ่งเวลาเรียนได้ดี นีทว่า “เขาก็โอเคเลยนะคะ”

ได้เวลาเฉลย!

จุดร่วมของพฤติกรรมคือ “การเปิดใจเพื่อเริ่มต้นเรียนรู้สิ่งใหม่”

การเปิดใจเพื่อเริ่มต้นเรียนรู้สิ่งใหม่ (Open-mindedness)

โดยเราจะเห็นเลยว่า นักเรียนคนที่ 1 นั้น เขาจะเปิดใจให้เฉพาะกับวิชาที่เขาชอบเท่านั้น” นักเรียนคนที่ 2 เขาอาจจะยังไม่กล้าลองสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ แต่นักเรียนคนที่ 3 นี้ เขาเปิดใจรับทุกซีรีย์ที่เข้ามา ไม่ว่าจะของสัญชาติใดก็ตาม ซึ่งการเปิดใจนี้ตรงกับคำว่า “Open-mindedness” ที่หมายถึง “การที่คนเราอยากเรียนรู้ มีความสงสัย และอยากสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ เพื่อการพัฒนาตนเอง” (Primi และคณะ 2016) ซึ่งถือว่า เป็นหนึ่งข้อที่สำคัญของ "ทักษะทางอารมณ์และสังคม (Social-Emotional Skills)"

ในงานวิจัยของ Valdivia, Primi, John, Santos, และ De Fruyt (2021) ได้ทำการศึกษาเรื่องทักษะทางอารมณ์และสังคม แล้วพวกเขาได้พูดไว้ว่า การเปิดใจเพื่อเริ่มต้นเรียนรู้สิ่งใหม่ที่พวกเขามองนั้น มีด้วยกันอยู่ทั้งหมด 3 หัวข้อ คือ

1. เปิดใจรับ (Intellectual curiosity) สร้างความสนใจ ความอยากรู้ ความเข้าใจ ในการเรียน
2. เปิดหัวคิด (Creative imagination) สร้างสรรค์ผ่านวิธีคิด หรือลองทำสิ่งใหม่ ๆ ฉบับตนเอง ผ่านการทดลอง ลงมือทำ
3. เปิดสุนทรีให้ชีวิต (Artistic interest) ให้เวลาตนเองได้ชื่นชมหรืออยู่ในโลกความสุนทรี ไม่ว่าจะเป็น ศิลปะ ดนตรี และอื่น ๆ

แล้วเราจะทำอย่างไรให้นักเรียนของเราสามารถเปิดใจรับสิ่งใหม่ ๆ ที่เข้ามาในชีวิตได้ละ?

2 กิจกรรมช่วยสร้าง Open-mindedness

กิจกรรมที่ 1 So Wow! So Love!

นีทเชื่อว่า หากเราแชร์หรือแบ่งปันความรู้ เราจะรู้มากขึ้น หากเราแชร์ เราจะเจอเพื่อนร่วมอุดมการณ์มากขึ้น ดังนั้น กิจกรรมนี้เป็นกิจกรรมที่อยากจะชวนคุณครูและเด็กนักเรียนในห้องมาแชร์กันสั้น ๆ ถึงเรื่องราวความอิน กิจกรรมสุดรัก ไม่ว่าจะเป็นสายใด ๆ ก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องวิชาการ หรือความเอนเตอร์เทนสุด ๆ ไม่ว่าจะเป็นสายเข้าวัดเข้าวา หรืออื่น ๆ อีกมากมาย

โดยเราจะมีวิธีการเล่นกิจกรรมดังนี้

1. เราจะสร้างบอร์ด กิจกรรม So Wow! So Love! ประจำเดือนซึ่งอาจจะเป็นสักหนึ่งบอร์ดหลังห้อง โดยบอร์ดนี้จะไม่มีอะไรมากเลยค่ะ เพราะเราจะทำแค่ชื่อบอร์ดเท่านั้น นั่นคือ So Wow! So Love!
2. เราจะหาบุคคลที่โชคดีที่จะมาเล่าเรื่อง So Wow! So Love! ประจำเดือน ซึ่งอาจจะประมาณ 8-10 คน หรืออยู่ที่ทุกคนในห้องตกลงร่วมกัน
3. เมื่อได้บุคคลผู้โชคดีแล้ว ให้พวกเขาไปเขียน หัวข้อเรื่อง “ที่อยากจะแชร์” ที่บอร์ด โดยเว้นพื้นที่ของแต่ละหัวข้อห่าง ๆ กันหน่อยนะคะ
4. ให้บุคคลผู้โชคดีแชร์ตามลำดับ
5. หลังจากที่เพื่อนแต่ละคนเริ่มแชร์กันแล้ว อยากให้ผู้ฟังตั้งใจฟัง แล้วลองคิดว่า กิจกรรมไหน So Wow! หรือ กิจกรรม So Love! ซึ่ง So Wow! หมายถึง เป็นเรื่องราว ที่ฉันอาจจะยังไม่เคยสนใจ แต่พอได้ฟังแล้วรู้สึกตื่นเต้น และดีใจที่ได้ฟัง So Love! หมายถึง เป็นเรื่องราวที่อยู่ในความสนใจ แต่ไม่เคยลองทำและอยากจะทำตามบ้างจังเลย หรือเป็นกิจกรรมที่เราก็กำลังอินอยู่ตอนนี้
6. พอเราเริ่มมีกิจกรรมที่เป็น So Wow! หรือ กิจกรรม So Love! ของเรา ก็ให้เราไปเขียนความรู้สึกของเรา ที่หัวข้อเรื่องในบอร์ด โดยเราอาจจะเขียนประมาณว่า หากเป็นความรู้สึก So Wow! เราอาจจะเขียนว่า So Wow! ชอบตรง . . . หากเป็นความรู้สึก So Love! เราอาจจะเขียนว่า So Love! ฉันจะลองไปทำ . . .

โดยนีทมองว่า กิจกรรมนี้ เป็นเสมือนการให้เด็ก ๆ ค่อยเปิดใจทำความรู้จักกับสิ่งใหม่ ๆ ที่ตนเองอาจจะยังไม่รู้จัก หรือไม่ได้อยู่ในความสนใจ (So Wow!) ผ่านการเล่าเรื่องของเพื่อน และเป็นการลองท้าทายตนเองสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ ที่ตนเองชอบดู (So Love!)

ตัวอย่างเช่น

• ไม่เคยคิดว่า ประวัติศาสตร์ สนุกขนาดนี้ จนมาฟังเพื่อนเล่าประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น ด้วยฟิกเกอร์ซามูไร มันคือ So Wow!
• เราชอบฟังเพลงเกาหลีมาก แต่ไม่ค่อยกล้าไปเรียนเต้น เพราะไปคนเดียวก็กลัว ๆ เพิ่งรู้ว่าเพื่อนคนนี้ไปเรียนเต้น ลอง ๆ ไปเรียนเต้นกับเพื่อน เพื่อเปิดประสบการณ์ใหม่ ๆ ทั้งไปเรียนเต้น และลองครีเอท ชุดไปเรียน ให้มีความคล้าย ชุดศิลปิน มันคือ So Love!

กิจกรรมที่ 2 ปุจฉา

ในกิจกรรมแรก เราพูดถึงการสร้าง “การเปิดใจ” แบบภาพกว้าง ๆ ไปแล้ว นีทก็เชื่อว่า คุณครูหลาย ๆ ท่าน อาจจะกำลังคิดว่า แล้วเรามีกิจกรรมอะไรไหมนะ ที่นำมาใช้ในห้องเรียน แล้วช่วยผลักดันให้นักเรียน “เปิดใจเรียน เปิดใจสนุก” กับวิชาของเรานีทตอบเลยค่ะว่า “มีค่ะ!” โดยนีทใช้ชื่อว่า กิจกรรม “ปุจฉา” ซึ่งปุจฉานั้นแปลว่าการถาม หากคุณครูหลาย ๆ คนคิดว่า บางทีเราก็ทำอยู่แล้วนะ ได้ผลบ้าง ไม่ได้ผลบ้าง วันนี้นีทมี 2 เทคนิดดีๆ มาฝากคุณครูเพื่อให้เราสามารถถามแบบสนุก ๆ ได้มากขึ้น

เทคนิคที่ 1 ถามแบบ “gameshow”

การถามแบบ gameshow นั้น เป็นการใส่กฎ ใส่อุปกรณ์ ใส่วิธีการแพ้ชนะ ใส่ความรู้สึกเข้าไป ใส่ตัวช่วย เพื่อทำให้คำถามที่เราจะถามเด็ก ๆ นั้น ดูน่าสนใจ น่าเล่น น่าตอบ น่าลุ้น ซึ่งสามารถใช้ได้กับทุกๆ รูปแบบของการถามคำถามเลย ไม่ว่าจะเป็น ข้อไหนถูกต้อง, เรียงลำดับเหตุการณ์ให้หน่อย, เปิดภาพทายคำ, Hangman และอื่น ๆ เช่น

สมมติว่าเราสอนวิชาสังคม เรื่อง ทวีปอเมริกาใต้ เราอาจจะเอาเนื้อหาต่าง ๆ มาสร้างเป็นกิจกรรมปุจฉา

คำถาม: ให้นักเรียนทั้งห้องลองคิด ลองเดามาสิว่า ประเทศอะไรอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ ให้เวลา 5 นาที เริ่ม!

ในตอนที่เราเล่นเกม ก็ให้เราใส่ความ gameshow เข้าไป เช่น ถูกต้องน้าคร้าบบ, อุ้ย ๆ อันนี้ไม่ใช่, (ใส่ฟีลลิ่งหรือความรู้สึกเข้าไป) หรือใส่การใบ้เข้าไปว่า นักเรียนลืมประเทศนี้ได้ไง ประเทศที่มีนักฟุตบอลหล่อ ๆ อ่า เก่งอ่า พี่เมสซิไง ประเทศอะไร ประเทศอะไร (เด็ก ๆ ก็อาจจะตอบได้ว่า อาร์เจนตินา)

เทคนิคที่ 2 ถามแบบให้ทดลองทำ ลงมือทำ

คำถามประเภทนี้จะเป็นคำถามที่ประมาณว่า “จริงไหม เชื่อไหม อ่ะ เรามาลองกัน” โดยคำถามประมาณนี้ จะช่วยทำให้เด็กได้ลงมือทำ ได้เริ่มหาคำตอบจากการลองผิดลองถูก และมาเฉลยผ่านการเรียน โดยส่วนใหญ่ มักจะเกิดขึ้นในวิชาวิทยาศาสตร์เป็นหลัก แต่นีทเชื่อว่า จริง ๆ มันใช้ได้ทุกวิชา อาทิ “สวัสดีนักเรียน วันนี้เราจะมาพูดเรื่องอุปสงค์-อุปทาน กัน ซึ่งครูว่าเด็ก ๆ เข้าใจมันอยู่แล้ว (เด็กอาจจะทำหน้างง จากนั้นให้เราบอกว่า) ไม่เชื่อว่าลองดูกัน! แล้วเราอาจจะสมมติกิจกรรม “ประมูลสินค้า” อาจจะประมูลรูปไอดอลเกาหลี โดยตั้งโจทย์ว่า ครูมีเงินให้ทุกกลุ่ม X บาท มีภาพให้ประมูล 10 ภาพ กลุ่มไหนได้ภาพมากที่สุด จะเป็นผู้ชนะ โดยเรามีเวลาเล่นกิจกรรมนี้ 10 นาที”

โดยหลังจากที่เล่นกิจกรรมนี้เสร็จ เราก็ค่อย ๆ มาสอนเด็ก ๆ ถึงอุปสงค์และอุปทาน จากนั้น เนื้อหาใดที่เราสามารถยกตัวอย่างจากกิจกรรมที่เล่นไปเมื่อกี้มาได้ ก็ให้เรายกมา แล้วปิดท้ายว่า “จริงไหม เชื่อยัง” เป็นต้น กิจกรรมนี้จะพานักเรียนไปเรียนรู้ในสิ่งที่เขาคิดว่าเขาไม่น่าจะทำได้โดยที่เขาไม่รู้ตัว และเมื่อพอรู้ตัวอีกทีก็เข้าใจในสิ่งนั้นไปซะแล้ว

นีทมองว่า “การเปิดใจเพื่อเริ่มต้นเรียนรู้สิ่งใหม่” หรือ Open-mindedness จะเป็นประตูบานแรกที่ทำให้นักเรียนสนใจในสิ่งต่างๆ มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นสิ่งที่ไม่เคยรู้จัก หรือเป็นสิ่งที่รู้จักอยู่แล้ว แต่อยากรู้ให้ลึกมากขึ้น ซึ่งน่าจะช่วยทำให้เด็ก ๆ สนุกกับการเรียนรู้มากขึ้นค่ะ

อ้างอิง

Pancorbo Valdivia, G., Primi, R., John, O. P., Santos, D., & De Fruyt, F. (2021). Formative assessment of social-emotional skills using rubrics: a review of knowns and unknowns. In Frontiers in Education (Vol. 6), 1-12.

Primi, R., Santos, D., John, O. P., & Fruyt, F. D. (2016). Development of an inventory assessing social and emotional skills in Brazilian youth. European Journal of Psychological Assessment, 32(1), 5-16.