ประวัติศาสตร์สมัยอยุธยามีเนื้อหาหนึ่งที่น่าสนใจมากสำหรับผม นั่นคือ ชนชั้นทางสังคมสมัยอยุธยา เป็นหนึ่งเรื่องที่เราจะทำความเข้าใจว่าสังคมสมัยอยุธยามีลักษณะเป็นเช่นไร เพื่อที่จะถ่ายทอดความชอบและฝึกให้นักเรียนจินตนาการว่า คนในสมัยนั้นมีชีวิตความเป็นอยู่อย่างไร ผมจึงสร้างกิจกรรมที่มีชื่อว่า "ก็เลือกเกิดไม่ได้นี่นา" ซึ่งมีพื้นฐานมาจากรูปแบบการสอน Story Line ไปดูรายละเอียดกัน!

รายละเอียดกิจกรรม

1. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น 6 กลุ่ม พร้อมแจกกระดาษบรู๊ฟและอุปกรณ์เครื่องเขียน
2. นักเรียนแต่ละกลุ่มจะได้ทำการสุ่มฉลากเพื่อเลือกชนชั้นตัวละคร ประกอบด้วย พระบรมวงศานุวงษ์ ขุนนาง ไร่หลวง ไพร่สม ทาส และพระภิกษุสงฆ์ รวม 6 สถานะ ส่วนชนชั้นพระมหากษัตริย์ครูจะใช้การอธิบายเป็นตัวอย่างในการดำเนินกิจกรรมในแต่ละขั้น และอธิบายเสริมเพิ่มเติมภายหลังในขั้นสรุป (นักเรียนแต่งละกลุ่มจะได้นำเสนอเรื่องราวของชนชั้นที่ตัวเองได้ไป)
3. เมื่อได้สถานะไปแล้ว ให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับชนชั้นดังกล่าวในอินเทอร์เน็ต แล้วให้นักเรียนวาดตัวละครของคนที่อยู่ในชนชั้นนั้น ๆ แล้วทำการตั้งชื่อให้เรียบร้อย โดยให้นักเรียนอ้างอิงกับหลักรูปร่างหน้าตาที่ควรจะเป็นและอ้างอิงการออกแบบตามข้อมูลที่สืบค้นมาได้
4. ครูจะใช้การตั้งคำถามเพื่อให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลแล้วเสริมสร้างจินตนาการในการแต่งเรื่องราวเพื่อตอบคำถามและอธิบายถึงสถานภาพความเป็นอยู่ของชนชั้นที่นักเรียนจับฉลากได้ โดยนักเรียนจำเป็นต้องคำนึงถึงข้อจำกัดและสถานของคนในชนชั้นนั้น ๆ เป็นสำคัญ

คำถามในการดำเนินกิจกรรมเรียงลำดับ ดังนี้

                - สถานะทางครอบครัวหรือสังคมของชนชั้นนี้เป็นอย่างไร มีจำนวนศักดินามากน้อยเท่าใดเมื่อเทียบเป็นที่นา (ไร่)

                - (ตัวละคร) ได้ชนชั้นนี้มาได้อย่าไงไร

                - เมื่อโตขึ้น (ตัวละคร) เข้าโรงเรียนหรือไม่ อย่างไร

- (ตัวละคร) ทำงานหรือมีอาชีพอะไร อย่างไร

- (ตัวละคร) หากป่วยคิดว่ามีสาเหตุมาจากอะไร แล้วรักษาได้หรือไม่อย่าไร (ให้นักเรียนแต่งเสริมเรื่องราวตามจินตนาการที่สอดคล้องกับบริบททางสังคมช่วงเวลานั้น)

               - ลองจินตนาการถึงเมื่อ (ตัวละคร) ตายลงจะมีการจัดการศพอย่างไร 

ตัวอย่างการแต่งเรื่องแต่งราวจากครู

พระมหาคิงราชาธิราช (ตัวละครสมมุติ) เป็นผู้ที่มีอำนาจสูงสุดในราชอาณาจักรเหนือชนชั้นอื่น ๆ และเป็นเจ้าของแผ่นดินทุกที่ ซึ่งเดิมทีพระองค์ดำรงตำแหน่งวังหน้า เมื่อสิ้นสุดรัชสมัยของพระราชชนก จึงราชาภิเษกขึ้นครองราชย์ ทรงได้รับการฝึกฝนจากโหราจารย์และพระครูเพื่ออบรมวิชาความรู้เป็นพิเศษด้วยเฉพาะเรื่องการปกครองและการสงคราม อันเป็นส่วนสำคัญที่จะทำให้พระมหาคิงราชาธิราชสามารถปกครองบ้านเมืองได้อย่างราบรื่น สำหรับเรื่องการป่วยไข้โดยมากจะเป็นเรื่องภัยสงคราม แต่ก็มักจะมีหมอดีจากทั้งไทยเทศมารักษาจนหายดีได้ แต่หากพิษร้ายของสงครามทำให้ตายได้ การจัดการศพก็เป็นไปตามโบราณราชประเพณีที่จัดอย่างสมพระเกียรติใหญ่โต

มาดูตัวอย่างจิตนาการของนักเรียนกันบ้าง

ข้อเสนอแนะ / จุดที่ควรปรับปรุง

1. กิจกรรมใช้เวลาค่อนข้างมาก ควรแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือส่วนที่ให้นักเรียนได้ลงมือทำกิจกรรม และคาบนำเสนอและพูดคุยวิพากษ์สถานะชนชั้นแต่ละชนชั้น และทิ้งทวนคำถามให้นักเรียนคิด เช่น ถ้านักเรียนเลือกเกิดได้ นักเรียนอยากเป็นชนชั้นใด เพราะอะไร? หรือ นักเรียนคิดว่าชนชั้นไหนมีชีวิตความเป็นอยู่ที่แย่กว่ากันระหว่างไพร่กับทาส เพราะอะไร? โดยครูทำหน้าที่ท้าทายความคิดนักเรียนและร่วมกันเสนอความเห็นเพื่อให้เกิดการเรียนประวัติศาสตร์แบบวิพากษ์
2. สามารถลดขั้นตอนที่ให้นักเรียนสืบค้นหาข้อมูลเอง ด้วยการครูเตรียมสื่อประกอบเกี่ยวกับข้อมูลพื้นฐานแต่ละชนชั้นให้นักเรียน เพื่อประกอบการแต่งเรื่องราว (ไฟล์ตัวอย่างสื่อแนบไว้แล้ว ดานว์โหลดเลยยย)

"ขอบคุณนักเรียน ม.ฉอง และอาจารย์พี่เลี้ยงทุกท่าน และ ดีที่เจอ! พื้นที่ดีๆ ของ Inskru นะครับ" - ทวีทรัพย์ เดียสูงเนิน