กิจกรรม " เมื่อฉันเป็น ยีน (gene)"

ตัวชี้วัด ว 1.3 ม.3/1 อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างยีน ดีเอ็นเอ และโครโมโซม โดยใช้แบบจำลอง

(*อ่านก่อนสักนิด .. ต้องการสอนตามตัวชี้วัดด้านบน โดยมีโจทย์คือ สอนนร.เรียนม.3 โรงเรียนพื้นที่สูงให้เข้าใจง่ายและไม่น่าเบื่อ)

ใบงาน

(ภาพคนในใบงานนำมาจากหนังสือ อจท. ส่วนรูปอื่นในใบงานจะมีที่มาอ้างอิงอยู่ในใบงาน)

กิจกรรมการจัดการเรียนรู้ตามลำดับ (คร่าวๆ) ดังนี้....

1. ให้นักเรียนดูภาพ ในคำชี้เเจงข้อ 1 ในใบงาน(หรือครูเปิดภาพให้ดูบนจอ) แล้วให้นักเรียนจับคู่พ่อแม่และลูก ที่นักเรียนคาดว่ามีความสัมพันธ์กันมากที่สุด และถามว่าทำไมคิดว่าสัมพันธ์กัน (นร.อาจตอบว่า มีลักษณะเหมือนกัน)

2. ถามนักเรียน นักเรียนคิดว่าลักษณะของพ่อแม่ ส่งต่อไปยังลูกได้อย่างไร

3. ให้นักเรียนดูภาพเซลล์ปลายรากหอม (คำชี้แจง 2) เพื่อทบทวนและชี้ให้ดูส่วนที่เป็นนิวเคลียส และถามว่าส่วนนี้คืออะไร

4. ครูชี้ให้นักเรียนดูว่าส่วนใดคือนิวเคลียสของเซลล์ ครูทบทวนว่านิวเคลียสคือส่วนที่บรรจุสารพันธุกรรมที่จะแสดงออกมาเป็นลักษณะต่างๆของสิ่งมีชีวิต

5. ครูกล่าวว่าสารพันธุกรรมเหล่านั้นอยู่บนสายที่เรียกว่า ดี..... (หากนักเรียนจำได้เขาจะตอบว่า ดีเอ็นเอ อย่างน้อยเขาก็เคยได้ยินคำว่าดีเอ็นเอมา)

6. ครูกล่าวว่าสายดีเอ็นเอใน เซลล์ของคนเราถ้าคลี่ออกมาจะมียาวมากๆเกือบ 2-3 เมตร เลย นักเรียนคิดว่าสายดีเอ็นเอที่ยาวอยู่ในเซลล์เล็กๆของเราได้อย่างไร พร้อมกับแจกไหมพรหม (ให้ไหมพรหมอทนสายดีเอ็นเอ)ให้นักเรียนกลุ่มละ 2 สี แต่ละสียาวประมาณ 2-3 เมตร

7. ครูให้นักเรียนดูภาพเซลล์ปลายรากหอมอีกครั้ง จะเห็นบางเซลล์ บริเวณที่เคยเป็นนิวเคลียสมีลักษณะเป็นแท่งสีเข้มกว่าเซลล์ด้านข้าง ครูถามนักเรียนคิดว่าสายดีเอ็นเอที่ยาวมากๆมีการเปลี่ยนแปลงอย่างไรจึงเปลี่ยนจากนิวเคลียสวงกลมอ่อนๆกลายเป็นแท่งสีเข้ม (นักเรียนตอบตามความคิด เช่น มีการหดมาใกล้กัน)

8. ครูจึงอธิบายผ่านการสร้างแบบจำลองพร้อมกับนักเรียน โดยมีไหมพรหมเส้นยาวแทนสาย ดีเอ็นเอ และ ปั้นดินน้ำมันก้อนเล็กๆ(ในภาพเป็นดินน้ำมันสีดำ)(แบ่งนักเรียนเป็น 3-4 กลุ่ม) ครูกล่าวว่าสายดีเอ็นเอจะพันรอบก้อนโปรตีนโดยแทนดินน้ำมันเป็นก้อนโปรตีน แล้วนำไหมพรหมพันรอบก้อนดินน้ำมัน ครูและนักเรียนทำแบบจำลองพร้อมกัน

9. ครูอธิบายว่าในเซลล์นั้นสายดีเอ็นเอมีการขดอีกหลายระดับจนเราเห็นเป็นแท่งในรูปเซลล์ปลายรากหอม ซึ่งเเท่งนั้นมีชื่อเรียกว่า โครโมโซม

10. ครูถามทบทวนความเข้าใจ เช่น แท่งโครโมโซมนั้นประกอบไปด้วยสายของอะไร แล้วสายนั้นขดพันกันรอบก้อน....อะไร

11.ครูถามว่านักเรียนคิดว่าลักษณะทางพันธุกรรมอยู่บนสายดีเอ็นเอตลอดทั้งสายหรือไม่

12. ครูกล่าวว่าสายดีเอ็นเอที่ยาวนั้น บางบริเวณบนสายดีเอ็นเอ ที่มีการกำหนดลักษณะทางพันธุกรรมจะเรียกสายดีเอ็นเอบริเวณนั้นว่า ยีน

13. กิจกรรมเมื่อฉันเป็น ยีน ...

- แต่ละกลุ่มนำกระดาษสีเล็กๆติดเป็นระยะๆบนสายดีเอ็นเอไหมพรหมแต่ละเส้นเส้นละ 5 ที่ (แต่ละกลุ่มได้ไหมพหรมทำดีเอนเอ 2 เส้นคือสีส้มและน้ำเงิน )

- ครูกับนักเรียนร่วมกันเลือกว่า ยีน 5 ยีนนั้นจะกำหนดลักษณะใดบ้างดังรูป

- เมื่อกำหนดแล้วว่ามียีนคุมลักษณะ ตัว, ตา, ทรงผม, จมูก, ปาก ให้แต่ละกลุ่มวาดลักษณะที่ต้องการกำหนดลงในกระดาษเล็กๆที่เเทนเป็นยีนนั้นโดย บนเส้นไหมพรหม 2 สีนั้น ต้องมีลักษณะ ตัว ตา ผม จมูก ปาก ต่างกัน

- จากนั้นเมื่อแต่ละกลุ่มวาดลักษณะบนยีนเสร็จ ก็จะให้วาดรูปลักษณะที่ได้ออกมา โดย แต่ละกลุ่มมี 2สายดีเอ็นเอ ซึ่งทำให้มีลักษณะตา ตัว จมูก ผม ปาก มีอย่างละ 2 ลักษณะ ครูจึงถามนักเรียนว่า ในความเป็นจริงเราเลือกที่จะมีรูปร่างหน้าตาแบบนั้นแบบนี้ได้ไหม (ไม่ได้) ..ดังนั้นครูจึงจะกำหนดสัญลักษณ์ * บนสายดีเอ็นเอทั้ง 2 โดยลักษณะใดมี * ให้นำลักษณะนั้นมาวาด (ทำให้กิจกรรมน่าลุ้นว่า ลักษณะหน้าตาที่แต่ละกลุ่มกำหนดนั้นจะออกมาเป็นอย่างไร เพราะนักเรียนไม่รู้ว่าลักษณะที่กำหนดจะถูกสุ่มแบบนี้)

ก่อนจะให้นักเรียนออกแบบวาดลักษณะต่างๆ ก็มีการสรุปร่วมกันถึงความสัมพันธ์ระหว่าง ยีน สายดีเอ็นเอ โครโมโซม รวมทั้งตอบคำถามในใบงานร่วมกัน

...

* กิจกรรม " เมื่อฉันเป็นยีน " นักเรียนมีรอยยิ้มมีวามสนุกตลกในลักษณะที่แต่ละกลุ่มกำหนด แต่กลับโดนสุ่มบางลักษณะมาปนกันระหว่าง 2 สาย ส่วนการใช้ไหมพรหมแทนสายดีเอ็นเอ และดินน้ำมันแทนก้อนโปรตีน เป็นการใช้วัสดุที่มีให้เกิดประโยชน์

....

***หมายเหตุ*** เป็นกิจกรรมที่คิดขึ้นมาเอง และรู้สึกว่านักเรียนมีความสุขในคาบนี้จึงนำมาแชร์ หากผู้ใดจะนำไปปรับใช้ตามความเหมาะสมของแต่ละห้องเรียนก็ยินดีอย่างยิ่งนะคะ......18 ส.ค. 2566