คำถามสร้างการเรียนรู้: แบ่งปันไอเดียแบบฝึกหัดสร้างการคิด

ในภาคเรียนที่ 2 ของทุก ๆ ปีการศึกษา โดยส่วนใหญ่แล้วนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 จะเตรียมตัวเพื่อสอบเข้ามหาวิทยาลัย ทำให้ไม่ค่อยมีสมาธิโฟกัสกับการเรียน และการจะทำกิจกรรมการเรียนรู้แบบที่เคยทำให้ภาคเรียนที่ 1 นั้นก็ยากเต็มที เพราะเห็นได้ชัดว่า นักเรียนอาจจะไม่ได้จอยกับเราเหมือนตอนภาคเรียนที่ 1

คำถามสำคัญในการออกแบบการเรียนรู้ในภาคเรียนที่ 2 จึงมีว่า

1)

จะทำให้อย่างไร ให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ โดยลดการสอน การทำกิจกรรมให้น้อยลง แล้วให้เกิดการเรียนรู้ให้มากขึ้น

2)

เราอยากสร้างการเรียนรู้ให้นักเรียนตระหนักถึงเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ และมีสิ่งที่เรียกว่า Historical Empathy

เราจึงใช้การออกแบบแบบฝึกหัดเพื่อเสริมสร้างสมรรถนะการเรียนรู้ การคิดขึ้นมา โดยออกแบบผ่านเนื้อหา

"สงคราม ความขัดแย้ง และความร่วมมือ"

เพราะในภาคเรียนที่ 2 นั้น นักเรียนจะต้องเรียนสงครามโลกครั้งที่ 1, สงครามโลกครั้งที่ 2 และสงครามเย็น

โดยออกแบบคำถามให้อยู่ในลักษณะที่ต้องขึ้นใช้ความสามารถในการคิดหลากหลายรูปแบบ

ทั้ง คิดวิเคราะห์ คิดสังเคราะห์ คิดวิพากษ์ คิดเชิงอนาคต คิดสร้างสรรค์

รวมทั้งออกแบบคำถามเพื่อให้นักเรียนแสดงความคิดเห็น หรือแสดงความรู้สึกจากเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์

โดยตัวอย่างคำถาม เช่น

• การขยายตัวของลัทธิจักรวรรดินิยมในยุโรป เช่น เยอรมนี ออสเตรีย-ฮังการี ส่งผลให้เกิดสงครามโลกครั้งที่ 1 ได้อย่างไร
• ถ้าหากในเดือนมิถุนายน ปี 1914 มกุฎราชกุมารแห่งออสเตรีย-ฮังการี ไม่เดินทางไปยังเมืองซาราเยโว ประเทศบอสเนีย จะเกิดสงครามโลกครั้งที่ 1 หรือไม่ เพราะเหตุใด
• การที่กองทัพเยอรมนีภายใต้การนำของอดอล์ฟ ฮิตเลอร์ สามารถบุกเข้ายึดดินแดนไรน์แลนด์ เชคโกสโลวาเกีย และการบุกเข้าไปยังฉนวนโปแลนด์ได้สำเร็จ เป็นผลมาจากอะไร
• ถ้าหากในเดือนธันวาคม ปี 1941 ญี่ปุ่นไม่ส่งกองบินกามิกาเซ่เข้าถล่มฐานทัพของสหรัฐอเมริกาที่อ่าวเพิร์ล ปฏิกิริยาของสหรัฐอเมริกาที่จะมีต่อสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นอย่างไร
• นักเรียนมีความคิดเห็นหรือทรรศนะต่อเหตุการณ์การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวยิว (Holocaust) ของกองทัพนาซีอย่างไร
• ถ้าหากสหภาพโซเวียตไม่เกิดการล่มสลายในปี 1991 นักเรียนคิดว่าประวัติศาสตร์โลกจะมีการเปลี่ยนแปลงไปหรือไม่ ถ้าหากมีการเปลี่ยนแปลง เปลี่ยนไปในทางใด เพราะเหตุใด 
• ถ้าหากโลกนี้ไม่มีอาวุธนิวเคลียร์ โลกในจินตนาการตอนนี้ของนักเรียนจะเป็นอย่างไร

ในการตรวจคำตอบของคำถามเหล่านี้ ครูจะใช้วิจารณญาณในการตรวจคำตอบ โดยพิจารณาจากการตอบที่อยู่บนพื้นฐานของข้อมูล และข้อเท็จจริงจากประวัติศาสตร์

ข้อเสนอแนะในการใช้แบบฝึกหัด

• ใช้แบบฝึกหัดประกอบกับการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนไปเลย โดยครูให้นักเรียนช่วยกันพิจารณาคำตอบจากคำถามต่าง ๆ
• เลือกคำถามออกมา แล้วใช้การอภิปรายกลุ่มย่อย หลังจากนั้นนำคำตอบมาแชร์ร่วมกัน
• มอบหมายให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดมาก่อน แล้วมาร่วมกันนำเสนอคำตอบที่ได้

คำถามเหล่านี้ช่วยให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้อะไรบ้าง

• เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์
• การคิดเชิงวิเคราะห์ สังเคราะห์ วิพากษ์
• การคิดเชิงอนาคต
• ความรู้สึกทางประวัติศาสตร์ (Historical Empathy)
• การคิดทางประวัติศาสตร์ (Historical Thinking)