ถอดบทเรียน กิจกรรมการฝึกปฏิบัติภาคสนามแผนที่และการใช้ประโยชน์

รายวิชา สังคมศึกษา 4 (ภูมิศาสตร์) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6

จุดประสงค์การเรียนรู้

จากกิจกรรมผู้เรียนสามารถประยุกต์ใช้ความรู้เรื่อง แผนที่ พิกัดภูมิศาสตร์ มาตราส่วน และการคำนวณระยะทางได้

กิจกรรมการเรียนรู้

ก่อนที่นักเรียนจะทำกิจกรรมการฝึกปฏิบัติภาคสนาม นักเรียนจะได้เรียนความรู้ทางทฤษฎีเกี่ยวกับแผนที่และการใช้ประโยชน์แผนที่มาก่อน เช่น ประเภทของแผนที่ องค์ประกอบของแผนที่ การคำนวณระยะทางจริงและระยะทางในแผนที่ เป็นต้น

การทำกิจกรรมการฝึกปฏิบัติภาคสนาม ครูแบ่งนักเรียนตามกลุ่ม (ในรายวิชามีการแบ่งนักเรียนเป็นกลุ่มไว้อยู่แล้ว) จากนั้นครูผู้สอนมอบหมายให้แต่ละกลุ่มทำกิจกรรม

โดยกิจกรรมจะประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ ซึ่งนักเรียนจะต้องมีการแบ่งหน้าที่กันในการเก็บข้อมูล ได้แก่

ส่วนที่ 1 การสำรวจการใช้ประโยชน์ของพื้นที่บริเวณโรงเรียนคณะราษฎร์บำรุงปทุมธานี : ครูผู้สอนแจกแผนที่การใช้ประโยชน์ของพื้นที่บริเวณโรงเรียนคณะราษฎร์บำรุงปทุมธานีให้นักเรียนแต่ละกลุ่ม จากนั้นให้นักเรียนแต่ละกลุ่มวัดความกว้างและความยาวของสถานที่ที่กำหนดในแผนที่ และลงพื้นที่ในการเก็บข้อมูลความกว้างและความยาวของสถานที่ในพื้นที่จริง ซึ่งครูผู้สอนไม่กำหนดวิธีการในการได้มาซึ่งข้อมูล นักเรียนสามารถใช้เครื่องมือหรือแอพพลิเคชั่นใดก็ได้โดยในการเก็บรวบรวมข้อมูล

ส่วนที่ 2 การหาตำแหน่งและพิกัดทางภูมิศาสตร์ : ครูผู้สอนกำหนดจุดสำคัญตามบริเวณต่าง ๆ ทั่วโรงเรียน โดยกำหนดให้แต่กลุ่มเริ่มต้นที่จุดต่างกัน โดยในแต่ละจุดจะมีคำใบ้ ซึ่งมีการระบุทิศทางและจุดสังเกตหรือสถานที่สำคัญในแต่ละส่วนของโรงเรียน โดยเมื่อนักเรียนเดินทางไปถึงจุดสำคัญแต่ละจุด นักเรียนจะต้องทำการบันทึกชื่อสถานที่ และตำแหน่งพิกัดทางภูมิศาสตร์ (ละติจูด/ลองจิจูด) โดยให้นักเรียนทำไปเรื่อยๆ จนครบทุกจุด จากนั้นให้นักเรียนนำข้อมูลสถานที่สำคัญที่ได้มากำหนดลงบนแผนที่ที่กำหนด โดยมีการสร้างสัญลักษณ์และเขียนคำอธิบายสัญลักษณ์เพื่อระบุสถานที่ที่ปรากฏในแผนที่

ส่วนที่ 3 การคำนวณระยะทางในแผนที่และระยะทางจริง : ผู้สอนกำหนดจุดสำคัญในโรงเรียนจากส่วนที่ 2 ระหว่างจุดที่ 1 และจุด 2 จากนั้นให้นักเรียนวัดระยะทางในแผนที่ และคำนวณออกมาเป็นระยะทางจริงในภูมิประเทศ

หลังเสร็จสิ้นกิจกรรม ในคาบเรียนถัดมาครูผู้สอนและผู้เรียนร่วมกันสรุปความรู้และถอดบทเรียนจากกิจกรรมร่วมกัน

จุดเด่น

กิจกรรมการฝึกปฎิบัติภาคกิจกรรมที่ทำให้นักเรียนได้ลงมือฝึกปฏิบัติจริงโดยการนำความรู้ทางทฤษฎีในห้องเรียนมาลงมือปฏิบัติ ซึ่งทำให้ผู้เรียนมีความเข้าใจเนื้อหาที่เรียนได้ดีขึ้น นอกจากนี้ยังเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนมีทักษะทางภูมิศาสตร์ และการทำงานร่วมกันภายในกลุ่ม

ข้อจำกัด/จุดควรพัฒนา

ผู้เรียนบางส่วนยังขาดทักษะในการเก็บข้อมูลหรือการใช้เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ ซึ่งครูผู้สอนจำเป็นที่จะต้องเป็นครูที่คอยโค้ช หรืออธิบายเพื่อให้นักเรียนสามารถทำกิจกรรมในขั้นต่อๆไปได้ รวมถึงทักษะด้านอื่น ๆ เช่น การคำนวณ เป็นต้น

นอกจากนี้ ปัจจัยที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือสภาพอากาศ ซึ่งเป็นปัจจัยที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการทำกิจกรรมของนักเรียน เพราะหนึ่งในข้อควรคำนึงในการปฏิบัติภาคสนาม คือ การดูแลรักษาสุขภาพของผู้ลงภาคสนามให้มีความพร้อมและหลีกเลี่ยงเกิดภาวะเจ็บป่วย