เกมพุทธสังคายนา วิถีแห่งพระไตรปิฎก ร่วมย้อนรอยประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา ผ่านการสังคายนาพระไตรปิฎกทั้งในประเทศอินเดียและประเทศอื่น ๆ รวมทั้งสิ้น 10 ครั้ง

ขั้นนำเข้าสู่บทเรียน

• นักเรียนทำกิจกรรม "กระซิบส่งสาร" โดยแบ่งกลุ่มออกเป็น 5 กลุ่ม หรือตามความเหมาะสม โดยให้นักเรียนเข้าแถวตอนลึก และให้นักเรียนคนแรกของแต่ละแถวมารับกระดาษที่เขียนข้อความที่กำหนดให้จากครูไปท่องจำ โดยกำหนดเวลาให้ท่องจำ 1 นาที แล้วส่งกระดาษข้อความคืนครู โดยแต่ละกลุ่มจะได้ข้อความที่ไม่เหมือนกัน โดยนักเรียนจะกระซิบส่งข้อความไปเรื่อย ๆ จนถึงคนสุดท้ายของกลุ่ม และคนสุดท้ายจะเป็นคนตอบคำถามว่า ได้ยินอะไรมาบ้าง (นักเรียนส่วนใหญ่จะจำข้อความและรายละเอียดได้ไม่ครบถ้วน จึงทำให้ข้อความคลาดเคลื่อนได้)
• ตัวอย่างข้อความที่กำหนดให้คนแรกของแต่ละแถวอ่าน เพื่อกระซิบส่งสาร
• แถวที่ ๅ บ้านนายขวัญอยู่ทางฝั่งขวาของแม่น้ำโขงใกล้ ๆ กับร้านขายลาบ
• แถวที่ 2 ตำรวจจับตายโจรหลายศพที่แอบแฝงอยู่แขวงเมืองกาญจน์
• แถวที่ 3 เสียงฟ้าร้องเกิดจากรามสูรขว้างขวานไปรังควานเมขลา
• แถวที่ 4 เรือลอยเคว้งคว้างอยู่ท่ามกลางสายฝนทำให้ผู้คนอกสั่นขวัญแขวน
• แถวที่ 5 ไฟกำลังไหม้ลาม เขาจึงคว้าขันตักน้ำสาดไฟที่ไหม้ข้างฝา
• ให้เพื่อน ๆ ในชั้นเรียนตัดสินว่าแถวใดที่ข้อความของคนแรกและคนสุดท้ายเขียนข้อความได้ตรงกันหรือใกล้เคียงที่สุดซึ่งจะเป็นผู้ชนะ จากนั้นครูเชื่อมโยงเข้าสู่เหตุการณ์ในสมัยพุทธกาลที่มีความเข้าใจคลาดเคลื่อนในหลักคำสอน การท่องจำมุขปาฐะ (การท่องด้วยปาก การกล่าวด้วยปาก การจดจำต่อเนื่องกันมาด้วยการสอนแบบปากต่อปาก) จนทำให้เกิดการเข้าใจผิดกัน ทำให้พระพุทธศาสนาต้องมัวหมอง จนต้องนำไปสู่การสังคายนา ครูตั้งคำถาม
• สังคายนา คืออะไร (แนวคำตอบ สังคายนา คือ การสวดพร้อมกัน เพื่อจัดหมวดหมู่พระธรรมวินัย กระทำโดยคณะสงฆ์ร่วมกันพิจารณาประเด็นแห่งพระธรรมวินัย)
• การสังคายนาในพระพุทธศาสนามีวัตถุประสงค์ เพื่ออะไร (แนวคำตอบ การสังคายนามีวัตถุประสงค์เพื่อจัดหมวดหมู่พระธรรมวินัยให้เป็นระบบและให้เกิดความเข้าใจตรงกันในคณะสงฆ์)

ขั้นสอน

• นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น 5 กลุ่ม กลุ่มละ 2-6 คน และเล่นเกมพุทธสังคายนา วิถีแห่งพระไตรปิฎก ผ่านการสังคายนาพระไตรปิฎก ทั้งในประเทศอินเดียและประเทศอื่น ๆ รวมทั้งสิ้น 10 ครั้ง โดยมีวิธีการเล่น ดังนี้

อุปกรณ์การเล่น

• การ์ดเหตุการณ์ 10 ใบ
• การ์ดเวลา 10 ใบ
• การ์ดสาเหตุ 10 ใบ
• การ์ดพระสงฆ์ผู้กระทำ 10 ใบ
• การ์ดสถานที่และอุปถัมภ์ 10 ใบ
• การ์ดพิเศษ 20 ใบ
• กระดานสำหรับวางการ์ด 1 แผ่น
• ใบความรู้ 1 ชุด/ตามความเหมาะสม

ขั้นตอนการเล่น

• สับการ์ดทั้งหมดแล้ววางเป็นกองกลาง (กองจั่ว) คว่ำการ์ดลง
• ผู้เล่นแต่ละคนจะได้รับการ์ดคนละ 4 ใบในตอนเริ่มเกม
• วางการ์ดที่เหลือเป็นกองกลาง (กองจั่ว) เพื่อใช้ในการจั่วในแต่ละรอบ และจัดพื้นที่ว่างสำหรับวางการ์ดที่ผู้เล่นทิ้ง (กองทิ้ง)

• ผู้เล่นคนแรกจะเริ่มต้นด้วยการจั่วการ์ดจากกองกลาง 1 ใบ ทำให้มีการ์ดในมือรวมเป็น 5 ใบ
• ผู้เล่นตรวจสอบการ์ดในมือ ประกอบใบความรู้เพื่อจับคู่การ์ดที่ต้องใช้ในการทำสังคายนาครั้งใดครั้งหนึ่ง
• จับคู่การ์ด : ผู้เล่นตรวจสอบการ์ดในมือเพื่อจับคู่การ์ดที่เกี่ยวข้องกับการทำสังคายนาครั้งหนึ่งครั้งใด (การ์ดเหตุการณ์ 1 ใบ, การ์ดเวลา 1 ใบ, การ์ดสาเหตุ 1 ใบ, การ์ดพระสงฆ์ผู้กระทำ 1 ใบ, การ์ดสถานที่และผู้อุปถัมภ์ 1 ใบ)
• ไม่สามารถจับคู่ครบ : หากผู้เล่นยังไม่สามารถจับคู่ครบได้ ผู้เล่นจะต้องทิ้งการ์ดที่ไม่ต้องการ 1 ใบลงกองทิ้ง เพื่อให้มีการ์ดในมือ 4 ใบ ผู้เล่นคนถัดไปจะเริ่มเทิร์นของตนเอง โดยทำตามขั้นตอนเดียวกันนี้
• เมื่อผู้เล่นคิดว่าตนเองจับคู่การ์ดได้ครบถ้วนและถูกต้องสำหรับการทำสังคายนาครั้งหนึ่งครั้งใด สามารถแสดงการ์ดต่อผู้เล่นคนอื่นเพื่อขอการตรวจสอบ ผู้เล่นคนอื่นจะต้องตรวจสอบว่า การ์ดทั้ง 5 ใบที่แสดงนั้นตรงกับการทำสังคายนาครั้งนั้นหรือไม่ โดยตรวจสอบได้จากใบความรู้
• หากการ์ดจับคู่ถูกต้อง ผู้เล่นจะเก็บการ์ดจับคู่นั้นไว้ข้างตัว สำหรับทุกชุดการสังคายนาที่จับคู่ได้ถูกต้อง ผู้เล่นจะได้รับ 5 คะแนน
• หากการ์ดจับคู่ไม่ถูกต้อง ผู้เล่นจะต้องคืนการ์ดที่จับคู่ผิดให้กับกองทิ้ง และไม่ให้คะแนนใด ๆ จากนั้นผู้เล่นจั่วการ์ดจากกองกลาง (กองจั่ว) เพื่อให้มีการ์ดในมือครบ 4 ใบตามเดิม หากจั่วจากกองกลาง (กองจั่ว) แล้วยังไม่ครบ ผู้เล่นสามารถจั่วจากกองทิ้ง (เฉพาะการ์ดบนสุด) ได้จนกว่าจะครบ 4 ใบ
• การ์ดทุกใบที่ถูกใช้แล้ว และการ์ดที่ทิ้งลงไปในกองทิ้งจะหงายการ์ดขึ้น โดยวางในลำดับที่ผู้เล่นสามารถมองเห็นการ์ดบนสุดของกองทิ้งได้ ผู้เล่นสามารถเลือกจั่วการ์ดจากกองทิ้งแทนการจั่วจากกองกลาง (กองจั่ว) ได้ หากเห็นว่าการ์ดบนสุดในกองทิ้งมีประโยชน์ ผู้เล่นสามารถจั่วการ์ดบนสุดของกองทิ้งได้เพียง 1 ใบในแต่ละรอบ
• ผู้เล่นที่สามารถจับคู่การ์ดได้มากที่สุดจะเป็นผู้ชนะ หากการ์ดในกองกลางหมดก่อนที่จะมีผู้เล่นจับคู่ครบ 10 ครั้ง เกมจะจบลงทันที

การ์ดพิเศษ

• การ์ดแลกเปลี่ยน คุณสมบัติ : อนุญาตให้ผู้เล่นแลกการ์ดในมือกับการ์ดจากกองทิ้ง หรือการ์ดจากมือของผู้เล่นอื่น ผู้เล่นที่ใช้การ์ดแลกเปลี่ยนและผู้เล่นที่ถูกเลือกจะต้องแสดงการ์ดในมือที่ต้องการแลก (โดยไม่จำเป็นต้องเปิดเผยการ์ดทั้งหมดในมือ) การตกลงการแลกการ์ด ทั้งสองฝ่ายต้องตกลงกันในการแลกการ์ด หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ตกลง การ์ดแลกเปลี่ยนจะไม่สามารถใช้ได้ในเทิร์นนั้น
• การ์ดหยุด คุณสมบัติ : หยุดเทิร์นของผู้เล่นถัดไป ทำให้ผู้เล่นถัดไปไม่สามารถจั่วการ์ดหรือทิ้งการ์ดในรอบถัดไปได้ ผู้เล่นใช้การ์ดหยุดในช่วงเทิร์นของตนเอง และวางการ์ดหยุดบนโต๊ะ ผู้เล่นถัดไปจะต้องข้ามเทิร์นและส่งต่อการเล่นให้กับผู้เล่นคนถัดไป
• การ์ดเดาคู่ คุณสมบัติ : ผู้เล่นที่ใช้การ์ดเดาคู่เลือกผู้เล่นคนหนึ่งที่ต้องการเดาการ์ดในมือ ผู้เล่นที่ใช้การ์ดเดาคู่จะต้องประกาศการ์ดหนึ่งใบที่คาดว่าผู้เล่นเป้าหมายมีในมือ เช่น “ขอเดาว่าคุณมีการ์ดเหตุการณ์ของการสังคายนาครั้งที่ 3 หรือการ์ดสาเหตุของการสังคายนาครั้งที่ 1 เป็นต้น” หากผู้เล่นเป้าหมายมีการ์ดที่ถูกเดา ผู้เล่นที่ใช้การ์ดเดาคู่จะได้รับการ์ดนั้นมาและสามารถใช้ในการจับคู่ของตน (ผู้เล่นเป้าหมายจะต้องจั่วการ์ดจากกองกลางเพื่อให้มีการ์ดในมือครบ 5 ใบตามเดิม) หากผู้เล่นเป้าหมายไม่มีการ์ดที่ถูกเดา การ์ดเดาคู่จะถูกทิ้งลงในกองทิ้งและไม่มีผลใด ๆ เพิ่มเติม
• การ์ดป้องกัน คุณสมบัติ : ช่วยให้ผู้เล่นสามารถป้องกันตนเองจากการถูกใช้การ์ดเดาคู่หรือการ์ดแลกเปลี่ยน การใช้การ์ดป้องกันจะทำให้การพยายามเดาหรือแลกการ์ดของผู้เล่นอื่นล้มเหลว
• การ์ดเพิ่มการจั่ว คุณสมบัติ : อนุญาตให้ผู้เล่นจั่วการ์ดเพิ่ม 1 ใบในช่วงเทิร์น ของตน ผู้เล่นใช้การ์ดเพิ่มการจับในช่วงเทิร์นของตน เพื่อจั่วการ์ดจากกองจั่วหรือกองทิ้งเพิ่ม 1 ใบ ทำให้มีการ์ดในมือเพิ่มขึ้นเป็น 5 ใบ

ขั้นสรุป

• ครูและนักเรียนร่วมกันสรุปความรู้ โดยสุ่มนักเรียนออกมาสรุปความรู้ให้เพื่อนฟัง 1-2 คน และครูเพิ่มเติมในสิ่งที่นักเรียนสรุป

สิ่งที่นักเรียนได้หลังจากการเรียนและการเล่นเกมพุทธสังคายนา วิถีแห่งพระไตรปิฎก

• นักเรียนได้เรียนและเล่นในเวลาเดียวกัน เกิดความสนุกสนานไปพร้อม ๆ กับการเรียนรู้ นักเรียนได้ใช้ความคิดเชิงวิเคราะห์ในการจับคู่การ์ดให้ถูกต้อง ซึ่งช่วยในการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และการเชื่อมโยงข้อมูล การแลกเปลี่ยนการ์ดกับผู้เล่นคนอื่นช่วยให้ฝึกทักษะการสื่อสารและการเจรจา
• นักเรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับการสังคายนาพระไตรปิฎกทั้ง 10 ครั้งที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา การเล่นเกมนี้ช่วยให้นักเรียนพัฒนาความสามารถในการจดจำข้อมูลเกี่ยวกับการสังคายนา สาเหตุ สถานที่ และบุคคลสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการสังคายนา ฯลฯ
• นักเรียนได้เรียนรู้การเข้ามาของพระพุทธศาศนาในประเทศไทย และประเทศเพื่อนบ้าน

ตัวอย่างการ์ดเกม

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ : เพจครูสังคมอมยิ้ม https://www.facebook.com/Krusangkomomyim