สวัสดีครับหากคุณครูกำลังมองหากิจกรรมที่จะชวนนักเรียนสำรวจตนเองแบบเป็นขั้นตอน และเพิ่มความเข้มข้นจากข้างนอกมองเข้าไปลึกถึงข้างในจิตใจ ผมขอเสนอกิจกรรมนี้ครับ

Hello My Mind (สวัสดีตัวฉัน)

กิจกรรมนี้เหมาะสำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาต้น หรือไว้สำหรับเริ่มต้นชวนนักเรียนสำรวจตนเองแบบขั้นแรกสุด พื้นฐานแบบมากๆ แตะนิดๆ ซึ่งเหตุผลที่ผมออกแบบกิจกรรมนี้ขึ้นมาเพราะว่าส่วนตัวรู้จักทฤษฏีจิตวิทยาหน้าต่าง 4 ช่องของโจฮารีอยู่แล้ว และค่อนข้างชอบคอนเซ็ปที่ว่าของทฤษฎีที่ว่า "คนเรามีบุคลิกภาพที่ตนเองรู้ และไม่รู้แฝงอยู่" มันน่าสนใจและอยากชวนนักเรียนมองมุมนี้ดูว่า "เอ๊ะ ฉันมีนิสัยอะไรบ้างนะที่มีแค่ฉันที่รู้ว่าฉันเป็นคนแบบนี้ และเอ๊ะ ฉันดูเป็นคนยังไงนะในสายตาคนอื่น ๆ

วิธีการดำเนินกิจกรรม

1. คุณครูเตรียมกระจก 1 บานครับ เอาบานที่ใหญ่ที่สุดเท่าที่คุณครูจะหาได้ขณะนี้ ชวนนักเรียนทุกคนมองกระจก มองไปที่หน้าของตนเอง (ปล คุณครูอาจจะให้นักเรียนใช้กระจกส่วนตัวก็ได้นะครับ หรือให้เป็นกล้องหน้าโทรศัพท์มือถือก็ได้) ชวนเขาสำรวจใบหน้าของตนเองครับว่า มีไฝกี่เม็ด สิวตรงไหนบ้าง ตาทั้ง 2 ข้างเป็นอย่างไรบ้าง เท่ากันหรือเปล่าหรือตาข้างไหนใหญ่กว่ากัน ดูจมูก ดูปาก คุณครูบิ้วไปได้เรื่อย ๆ เลยครับชวนนักเรียนสำรวจทุกซอกทุกมุมของใบหน้า
2. เมื่อคุณครูมั่นใจแล้วว่าชวนนักเรียนสำรวจตนเองจนครบถ้วนดีแล้วก็ให้นักเรียนนั่งล้อมเป็นวงกลมครับ พร้อมกับแจกกระดาษให้นักเรียนคนละ 1 แผ่น (กำชับว่าอย่าพึ่งเขียนชื่อโดยเด็ดขาด) จากนั้นให้นักเรียนวาดภาพตนเองครับผม (คุณครูอาจจะให้เขาวาดภาพตนเองจากความทรงจำเมื่อครู่ หรือให้นักเรียนถ่ายรูปตนเองไว้ แล้วค่อยวาดก็ได้ครับผม (แล้วแต่ดุลยพินิจของคุณครูเลย) แต่ส่วนตัวผมปรับตามบริบทของห้องเรียนบางห้องก็โวยวาย5555+ว่าครูใจร้ายเกินใครจะไปทำได้หากนักเรียนพูดคำนี้เป็นจังหวะดีเลยครับที่คุณครูจะเริ่มสอนแทรงข้อคิดว่า "นักเรียนสังเกตหรือไม่ว่าหน้าตนเองแท้ๆ ยังจำไม่ได้เลยว่าเป็นอย่างไร ทั่งที่เราเองเป็นเจ้าของร่างกายเป็นเจ้าของใบหน้าที่เห็นตัวเองทุกๆวัน เป็นโอกาสที่ดีที่เราจะได้ฉุกคิดว่าทุกวันนี้เราให้ความสำคัญและรู้จักคนที่เราน่าจะรู้จักดีที่สุดในชีวิตแล้วหรือยัง"
3. เมื่อนักเรียนวาดเสร็จ คุณครูชวนนักเรียนสำรวจลึกเข้าไปอีกครับ โดยอาจจะกล่าวนำว่า "ตอนนี้นักเรียนได้สำรวจสิ่งที่อยู่ (ภายนอก) ของตนเองเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ตอนนี้ครูจะชวนสำรวจไปให้ลึกลงไป (ภายใน) จิตใจของนักเรียน" จากนั้นคุณครูให้นักเรียนหลับตาครับเพื่อให้นักเรียนตั้งสติ และชวนนักเรียนลองนึกถึงข้อดี-ข้อเสีย หรือสิ่งที่เป็นนิสัย บุคลิกภาพ ความคิด ความรู้สึกของตนเอง จากนั้นให้นักเรียนลืมตาขึ้น และเขียนลงไปในภาพวาดของตนเองในตอนต้นได้เลยครับ (คุณครูอาจจะกำหนดเวลาได้เลยครับ ส่วนตัวผมให้นักเรียนเขียนไปเรื่อยๆ จนกว่าจะครบ 3-5 นาที หรือ 1 เพลง เพราะผมมักจะเป็นเพลงสบายๆ เวลาให้นักเรียนทำกิจกรรม แล้วก็เอาเพลงนี่แหละเป็นตัวจับเวลไปในตัวเลย)
4. เมื่อนักเรียนเขียนเสร็จแล้วคุณครูก็ให้นักเรียนได้สำรวจสิ่งที่นักเรียนได้เขียนไปว่ามีข้อความไหนบ้างที่ตนเองรู้สึก เอ๊ะ และชวนแบ่งปันผ่านการแชร์
5. จากนั้นครูให้นักเรียนแลกกระดาษกันครับ เริ่มต้นจากคนที่อยู่ใกล้ ๆก่อน เปลี่ยนไปเป็นเพื่อนสนิท ผลัดกันเขียนข้อดี-ข้อเสีย (ตรงข้อเสียนี้ต้องระมัดระวังเป็นอย่างมากคุณครูควรสร้างข้อตกลงว่าเราจะไม่มีการเขียนบูลลี่เพื่อนเป็นอันขาด เราจะจริงใจ เขียนด้วยความหวังดี เปิดใจ และเขียนเฉพาะสิ่งที่สามารถแก้ไขเท่านั้น แต่ขึ้นอยู่กับบริบทของห้องเลยครับเพราะไม่มีใครรู้จักลูกๆนักเรียน ของคุณครูได้เท่ากับคุณครูอีกแล้วครับ แต่ถ้าสามารถให้เข้าเขียนข้อเสียที่ปราศจากอคติ และการบูลลี่ได้จะดีมากๆๆๆๆๆ เลยครับเอาใจช่วยคุณครูนะครับ) เมื่อนักเรียนผลัดกันเขียน และส่งคืนเจ้าของเป็นที่เรียบร้อยแล้วก็ให้นักเรียนสำรวจข้อความที่เพื่อน ๆเขียนให้อย่าง เปิดใจ โดยให้นักเรียนหาข้อความที่เรา เอ๊ะ พร้อมกับชวนนักเรียนแบ่งบันความคิดเห็น
6. จากนั้นคุณครูสร้างสรรค์ได้เลยครับว่าจะให้นักเรียนแลกกันเขียนด้วยวิธีไหน แต่สำหรับผมใช้วิธีการส่งต่อเนื่องจากตอนนี้นักเรียนนั่งกันเป็นวงกลมอยู่แล้ว ผมจึงให้นักเรียนส่งต่อกันเป็นวงกลมไปเรื่อยๆ จนกว่าครูจะบอกว่าให้หยุด กระดาษใบไหนหยุดอยู่ที่ใครคนนั้นจะต้องเขียนให้เพื่อน ก่อนที่นักเรียนจะเขียนนักเรียนจะต้องตามหาเจ้าของกระดาษให้พบเสียก่อน นักเรียนจะต้องดูข้อมูลที่มีในมือก่อนเป็นอันดับแรก ดูจากภาพว่าคล้ายใครในห้องที่สุด ดูจากลักษณะนิสัย ข้อดี-ข้อเสีย ที่เขียนอยู่ในกระดาษ โดยนักเรียนจะต้องเข้าไปถาม ซึ่งใช้คำถามได้แค่ว่า ( ใช่-ไม่ใช่ ) และเพื่อนก็ตอบได้แค่ (ใช่ หรือ ไม่ใช่) เท่านั้น เมื่อตามหาเจอแล้วก็ลงมือเขียน และส่งคืนเจ้าของตามเวลาที่กำหนดได้เลย
7. คุณครูอาจจะสุ่ม สลับ กันไปมากี่รอบก็ได้ตามเวลาที่ครูเหลืออยู่ได้เลยนะครับ แต่ท้ายที่สุดอยากให้คุณครูเข้าสู่ทฤษฎีเป็นการสรุปนิดนึงว่า คนเรานั้นมีทั้งบุคลิกภาพ หรือนิสัยที่ ทุกคนรู้ (เช่น...) ตนเองรู้อยู่คนเดียว (เช่น...) ผู้อื่นก็รู้แต่เราไม่รู้ (เช่น...) และไม่มีใครรู้ การที่ได้รู้จักตนเองมันทำให้รู้ว่าตนเองคือใคร "ต้องการอะไรมากขึ้น" และในทางกลับกันการที่เราได้รู้จักอีกด้านที่เป็นเราเอง ซึ่งบางครั้งก็อาจจะไมรู้ตัวก็เป็นสิ่งดีมากๆ เช่นเดียวกัน เพราะในบางที่เราก็ไม่มีทางรู้เลยว่าเราอาจจะเผลอทำตัว "ไม่น่ารักอยู่ก็ได้" หากเรารับฟังอย่าเปิดใจ และพัฒนาครูมั่นใจว่าเราจะกลายเป็น "เราในเวอร์ชั่นที่ดีที่สุดได้"

ตัวอย่างผลงานนักเรียน

บรรยากาศการทำกิจกรรม