นักเรียนระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ส่วนใหญ่สามารถที่จะวิเคราะห์ค่าใช้จ่ายที่จำเป็นได้ แต่ทว่าสินค้าบางอย่างที่นักเรียนเลือกซื้อมายังเกินความจำเป็นและมีราคาสูงมาก ดังนั้นเมื่อพบปัญหาดังกล่าวจึงได้มีการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับบทบาทของผู้บริโภคโดยบูรณาการคุณธรรมเรื่อง "การประหยัด" เข้าสู่รายวิชาซึ่งความสำคัญและจำเป็นอย่างมาก เพราะนักเรียนจะสามารถนำความรู้ที่ได้เรียน ได้ปฏิบัติ นำไปปรับประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน..

อดคิดไม่ได้เลยครับว่าหากนักเรียนของเราไม่ได้มีทักษะการเก็บหรือออมเงิน หรือไม่มีเทคนิควิธีการใช้จ่ายเงินที่ดีจะส่งผลให้นักเรียนไม่สามารถบริหารจัดการเงินที่ตนเองมีอยู่ได้ในอนาคต ส่งผลให้ไม่มีเงินเก็บไว้ใช้ในยามจำเป็น ดังนั้นเทคนิควิธีการเลือกซื้อ เลือกใช้สินค้าต่างๆ ล้วนมีความสำคัญและความจำเป็นอย่างมาก เพราะจะช่วยให้นักเรียนสามารถเลือกซื้อสินค้าได้อย่างมีคุณค่าอีกทั้งยังสามารถเก็บออมเงิน ลงทุน หรือบริหารการเงินไปในตัวได้อีกด้วย

ดังนั้นการจัดการเรียนการสอนที่ไม่ใช่แค่การเรียนในห้องเพียงอย่างเดียว ในชั่วโมงนี้คุณครูจะพานักเรียนสำรวจการใช้จ่ายของนักเรียนเอง และการวางแผนการใช้จ่ายให้มีความเหมาะสมกับรายได้ของตนเองอีกทั้งยังสอดแทรกคุณธรรมในหัวข้อของการประหยัดอีกด้วย ถ้าพร้อมแล้วเรามาลุยกันเลยครับ #ขอต้อนรับทุกท่านเข้าสู่ห้องเรียนของ "ครูก้าน"

การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนเกี่ยวกับบทบาทของผู้บริโภค โดยมีขั้นตอนการจัดกิจกรรม ดังนี้

ในขั้นตอนที่ 1 ครูผู้สอนจะต้องนำบัตรภาพเกี่ยวกับสินค้าในชีวิตประจำวัน (สินค้าอะไรก็ได้ที่ครูมองเห็นว่านักเรียนใช้งานหรือเป็นสิ่งที่นักเรียนอยากได้) โดยให้จัดทำเป็นสื่อบัตรภาพตามจำนวนนักเรียน อย่างในห้องเรียน ป.6 มีนักเรียนจำนวน 13 คน ครูก็จะนำสินค้ามาทำสื่อบัตรภาพจำนวน 13 ชิ้น เพื่อให้พอดีกับจำนวนนักเรียนในชั้นเรียน (ในสื่อบัตรภาพจำนวน 13 ชิ้น คุณครูจะต้องทำสื่อบัตรภาพสินค้าที่นักเรียนอยากได้มากที่สุด ให้มีจำนวนเยอะที่สุด เช่น ในห้องเรียนนักเรียนอยากได้โทรศัพท์ไอโฟนมากที่สุด ให้คุณครูทำบัตรภาพโทรศัพท์ไอโฟนประมาณ 4-5 ภาพ จากนั้นก็ให้เป็นภาพอื่นๆ ที่มีความต้องการน้อยลงไป)

ตัวอย่าง จัดทำบัตรภาพสินค้าที่นักเรียนอยากได้ประมาณ 5 ประเภท เช่น นักเรียน ป.6 จำนวน 13 คน จัดทำบัตรภาพ 13 ชิ้น ดังนี้

1. บัตรภาพโทรศัพท์ไอโฟน 4 ภาพ
2. บัตรภาพยารักษาโรค 3 ภาพ
3. บัตรภาพรถ BMW 2 ภาพ
4. บัตรภาพหนังสือเรียน 2 ภาพ
5. บัตรภาพรถมอเตอร์ไซค์ 2 ภาพ

รวม 13 บัตรภาพ สินค้า 5 ประเภท

เมื่อได้สื่อบัตรภาพแล้ว ครูผู้เป็นโค้ชในชั้นเรียนจะต้องให้นักเรียนเลือกภาพที่ตนเองอยากได้ที่สุดเพียง 1 ภาพเท่านั้น (ขั้นตอนนี้จะมีนักเรียนเลือกภาพที่มีความต้องการมากที่สุดคือ โทรศัพท์ไอโฟน แต่เพื่อความเสมอภาค เท่าเทียม ให้คุณครูทำสลากสุ่มจับเพื่อเลือกบัตรภาพ)

เมื่อนักเรียนได้รับภาพที่ครูเตรียมไว้ให้ครบทุกคนแล้ว ขั้นตอนต่อไปจะเป็นการอธิบายให้ความรู้เกี่ยวกับบทบาทของผู้บริโภค ความหมายและความสำคัญของผู้บริโภคและคุณสมบัติของผู้บริโภคที่ดี โดยระหว่างการอธิบายให้คุณครูผู้สอนสอดแทรกความรู้คุณธรรมเรื่อง "การประหยัด" ในระหว่างการอธิบาย โดยใช้สื่อ Power point , Canva , Chat GPT ประกอบการอธิบาย

เมื่อนักเรียนได้ฟังความรู้เกี่ยวกับบทบาทของผู้บริโภคแล้ว ครูตั้งคำถามต่อไปว่า "หากนักเรียนสามารถที่จะเปลี่ยนสินค้าที่นักเรียนเลือกอยู่ภายในมือนั้นได้ นักเรียนจะเปลี่ยนหรือไม่ เพราะอะไร" โดยให้นักเรียนเขียนคำตอบลงในกระดาษ และไปติดไว้ที่กระดานดำหน้าห้องเรียน

ครูสุ่มเลือกนักเรียนให้ออกมาอธิบายคำตอบของตนเองว่า ทำไมนักเรียนถึงเปลี่ยนหรือไม่เปลี่ยนสินค้าของตนเอง เพราะอะไร? โดยการสุ่มเลือกนักเรียนที่ไม่กล้าแสดงออกให้มีความกล้าแสดงออกเพิ่มมากขึ้น

เมื่อได้ฟังนักเรียนอธิบายเรียบร้อยแล้ว ขั้นตอนต่อไป จะเป็นขั้นตอนที่สำคัญมาก เนื่องจากผู้เรียนจะต้องระดมความคิด วิเคราะห์เกี่ยวกับค่าใช้จ่าย การเงิน การบริหารเงินที่ดี และบทบาทสำคัญของผู้บริโภค โดยครูจะต้องแบ่งกลุ่มนักเรียนทำกิจกรรม "บทบาทของฉันกับของที่อยากได้" ตามภาพที่นักเรียนเลือก เช่น หากนักเรียนเลือกภาพโทรศัพท์ไอโฟน ภายในกลุ่มของนักเรียนจะต้องมีสินค้าอื่นร่วมอยู่ด้วย ห้ามให้สินค้าชนิดเดียวกันอยู่ด้วยกัน (เนื่องจากสินค้าที่เป็นชนิดเดียวกันอยู่ด้วยกัน เมื่อครูกำหนดจำนวนเงินมาแล้ว นักเรียนจะไม่สามารถเปลี่ยนไปซื้อสินค้าอื่นๆ ได้ ดังนั้นเพื่อให้นักเรียนได้คิด วิเคราะห์ ไตร่ตรองให้ดีก่อนซื้อสินค้าต่าง ๆ ตามจำนวนเงินที่เรามี จะต้องแบ่งกลุ่มสินค้าให้ภายในกลุ่มห้ามมีสินค้าที่ซ้ำกัน หรือถ้ามีก็ต้องใช้ซ้ำกันน้อยที่สุดครับ)

เมื่อครูจัดแบ่งกลุ่มเรียบร้อยแล้ว ให้คุณครูตั้งคำถามว่า

1. หากข้อจำกัดหรือสิ่งที่จำกัดของแต่ละกลุ่ม คือ "ความประหยัด" นักเรียนจะเลือกซื้อสินค้าอะไรในกลุ่มของตนเอง เพราะอะไร
2. นักเรียนมีคุณสมบัติของผู้บริโภคที่ดีอย่างไรในการเลือกซื้อสินค้านั้น (ให้เขียนอธิบายตอบลงในกระดาษให้ชัดเจน)
3. (ข้อนี้สำคัญมากๆนะครับ) หากนักเรียนอยากจะตัดสินค้าใดสินค้าหนึ่งออก กรณีที่นักเรียนมีงบประมาณ (เงิน) ที่จำกัด นักเรียนจะเลือกสินค้าอะไรในกลุ่มของตนเอง เพราะอะไร (คำถามข้อที่ 3 จะเป็นการสรุปหัวใจสำคัญของเรื่องการประหยัดและบทบาทของผู้บริโภค นักเรียนจะเข้าใจตนเองมากขึ้น และรู้คุณค่าของเงิน รวมไปถึงความจำเป็นในการเลือกซื้อสินค้า ครูสามารถให้คำปรึกษากับนักเรียนได้ทุกกลุ่มครับ แต่ครูไม่ควรที่จะชี้นำการซื้อสินค้า เนื่องจากสินค้าต่างๆ นักเรียนจะต้องตัดสินใจในการเลือกซื้อเอง ด้วยจำนวนเงินที่จำกัด เพื่อให้นักเรียนได้ทบทวนตนเอง และวิเคราะห์สิ่งที่ตนจะเลือกซื้อ

เมื่อผ่านคำถาม ทั้ง 3 คำถาม ก็จะเข้าสู่ช่วงท้ายของการจัดการเรียนการสอน โดยครูจะต้องให้นักเรียนทำกิจกรรมดังนี้

1. ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มนำเสนอสินค้าที่นักเรียนเลือกซื้อเป็นลำดับสุดท้ายหน้าห้องเรียนของตนเอง โดยกำหนดเวลานำเสนอกลุ่มละไม่เกิน 2-3 นาที โดยให้นักเรียนบอกเหตุผลว่าทำไมถึงเลือกซื้อสินค้าชนิดนี้ เพราะอะไร แล้วนักเรียนคิดว่าสินค้าชนิดนี้คุ้มค่าและประหยัดสำหรับนักเรียนหรือไม่ (ทุกคำตอบจะบ่งบอกว่านักเรียนบริหารจัดการเงินของตนเองเป็นอย่างไร)
2. หลังจากทุกกลุ่มนำเสนอเสร็จ ครูให้นักเรียนสรุปองค์ความรู้ที่ได้เรียนในวันนี้ ลงในกระดาษติดไว้หน้ากระดานดำ
3. ครูสรุปองค์ความรู้ทั้งหมดเกี่ยวกับบทบาทของผู้บริโภคและหลักคุณธรรมเรื่องการประหยัด

เมื่อครบองค์ประกอบของการจัดการเรียนการสอนแล้ว คุณครูอย่าลืมขั้นตอนสุดท้ายที่สำคัญเช่นเดียวกันก็คือการติดตามพัฒนาการหลังจากการจัดการเรียนการสอนว่านักเรียนเข้าใจเรื่องบทบาทของผู้บริโภคหรือไม่และเข้าใจในหลักการคุณธรรมเรื่องของการประหยัดหรือไม่ อย่างไร โดยคุณครูมอบหมายให้นักเรียนแต่ละคน จัดบันทึกรายรับ - รายจ่าย , รายการสินค้าที่ซื้อใน 1 สัปดาห์หลังจากที่เรียน โดยให้นักเรียนคำนึงถึงบทบาทของผู้บริโภค คุณสมบัติของผู้บริโภคที่ดี และหลักการประหยัดโดยซื้อของเท่าที่จำเป็น เมื่อครบ 1 สัปดาห์ ให้นักเรียนนำแบบจดบันทึกการซื้อสินค้ามาส่งครูและครูตรวจรายละเอียดการซื้อสินค้าหากมีค่าใช้จ่ายที่ลดลง และมีการออมเงินที่เพิ่มมากขึ้น แสดงให้เห็นว่านักเรียนมีพัฒนาการด้านการบริหารจัดการเงินที่ดี การประหยัด อดออมและรู้จักบทบาทของผู้บริโภคที่ดีอีกด้วยนั่นเองครับ

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นกับผู้เรียน คือ

1. นักเรียนรู้จักเทคนิควิธีการบริหารจัดการเงินที่ดีมากยิ่งขึ้น รู้จักวิธีการออมเงิน เก็บไว้ใช้จ่ายในยามจำเป็น
2. นักเรียนรู้จักบทบาทของผู้บริโภคที่ดี การเลือกซื้อสินค้าที่มีความจำเป็นต่อตนเอง ไม่ซื้อสินค้าที่ฟุ่มเฟือย
3. นักเรียนได้รู้จักตนเองเพิ่มมากขึ้น ได้วิเคราะห์ความต้องการของตนเอง และคิดไตร่ตรองก่อนการเลือกซื้อสินค้าต่าง ๆ ว่ามีความจำเป็นที่ต้องซื้อหรือไม่ อย่างไร
4. นักเรียนสามารถนำความรู้ที่ได้ไปปรับประยุกต์ใช้กับครอบครัว ส่งต่อความรู้ออกนอกห้องเรียนต่อไปได้
5. นักเรียนเป็นต้นแบบเรื่องการประหยัด อดออม ส่งต่อความรู้ให้กับนักเรียนชั้นอื่นๆ ในโรงเรียนได้

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นกับครูผู้สอน

1. ครูผู้สอนได้เรียนรู้บทบาทของการเป็นโค้ชให้คำแนะนำผู้เรียนมากกว่าการเป็นครูที่สอนหน้าชั้นเรียน
2. ครูผู้สอนได้เรียนรู้หลักการ วิธีการวิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล สังเกตเทคนิควิธีการประหยัด อดออมของนักเรียนแต่ละคน และจัดทำแผนพัฒนาเทคนิควิธีการออมเงินหรือการเลือกซื้อสินค้าให้มีความเหมาะสมกับนักเรียนแต่ละคนต่อไป
3. ครูผู้สอนได้ใช้เทคนิคการตั้งคำถามให้นักเรียนได้คิดต่อยอดคำถาม เพื่อนำไปสู่ไปบทสรุปของสิ่งที่กำลังเรียนในชั้นเรียน

สิ่งที่อยากบอกเพื่อนครูก่อนนำเทคนิควิธีการสอนไปใช้ คือ

1. หากมีนักเรียน 15-20 คนเป็นต้นไป การจัดทำสื่อรูปภาพควรจัดทำสื่อที่ใหญ่ขนาดกระดาษ A3 เพื่อให้นักเรียนได้มองเห็นรายละเอียดของสื่อที่ชัดเจนมากยิ่งขึ้น
2. การบูรณาการคุณธรรมเรื่องการประหยัดสามารถนำไปจัดการเรียนการสอนได้หลากหลายสาระ และหลากหลายวิชา เทคนิควิธีการสอนที่นำเสนอไปข้างต้นก็เช่นเดียวกันครับ ขึ้นอยู่กับการปรับประยุกต์ใช้ตามสภาพบริบทของคุณครูได้เลยครับ
3. แนะนำการปรับประยุกต์ใช้คำถามในการสอนหากระดับชั้น ป.4-6 สามารถตั้งคำถามที่ต้องใช้กระบวนการคิด วิเคราะห์ ได้ แต่ในส่วนของนักเรียนชั้น ป.1-3 คุณครูอาจจะต้องเปลี่ยนแนวคำถามให้มีความง่ายมากยิ่งขึ้น ไม่ซับซ้อนจนเกินไป