"ภูมิปัญญาทางภาษา" เป็นประเด็นเล็ก ๆ ที่อยู่ในวิชาภาษาไทย สาระวรรณคดีและวรรณกรรม ปกติเรามักจะสอดแทรกภูมิปัญญาทางภาษาไว้ในวรรณคดี หรือไม่ก็สร้างเป็นหน่วยการเรียนรู้ที่ให้นักเรียนได้วิเคราะห์ผ่านนิทานพื้นบ้าน เพลงพื้นบ้าน หรือบทเห่กล่อม แต่เรารู้สึกว่า นักเรียนไม่ค่อยสนใจและอยากวิเคราะห์เท่าที่ควร เพราะอาจจะมองว่าโบราณ ไม่อยู่ในความสนใจของเด็กยุคนี้ แต่อยากให้เด็กน้อยของเราได้เห็นความสำคัญของภูมิปัญญาทางภาษาที่สามารถนำไปยอดให้เกิดมูลค่าได้ ดังกระแสซอฟต์เพาเวอร์ (Soft Power) ที่นำภูมิปัญญาต่าง ๆ มาสร้างมูลค่า และชูจุดเด่นความเป็นไทยเพื่อสร้างเอกลักษณ์และอัตลักษณ์ที่น่าจดจำให้กับประเทศ ดังนั้นเราจึงนำแนวคิดทางมิติคติชนวิทยาของกิ่งแก้ว อัตถากร (2552: 13-15) มาบูรณาการกับบทเพลงสมัยใหม่ให้น่าสนใจ และช่วยจุดประกายความคิดให้นักเรียนเห็นความสำคัญของภูมิปัญญาทางภาษามากขึ้น

ก่อนอื่นขออธิบายถึงแนวคิดทางมิติคติชนวิทยาก่อนซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

จากแนวคิดการ์ข้างต้น เราจึงนำแนวคิดที่ใช้กำหนดทิศทางการวิเคราะห์ภูมิปัญญาทางภาษามาออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้  ดังนี้

              ขั้นนำ

1) ผู้สอนยกตัวอย่างคำภาษาถิ่นที่นิยมใช้ในสื่อออนไลน์ ได้แก่ “แซ่บ” “โคเล โคเล” “นัว” “หมานมาก” พร้อมตั้งคำถามว่านักเรียนทราบที่มาหรือไม่ ให้นักเรียนแลกเปลี่ยนความรู้และมุมมองต่อคำดังกล่าว

2) ครูสรุปให้เห็นว่าภาษาในปัจจุบันมีความลื่นไหลทำให้ภูมิปัญญาทางภาษาขยายตัวอย่างรวดเร็วจึงควรศึกษาและวิเคราะห์เรื่องภาษาและภาพสะท้อนสังคมจากภาษารอบตัวโดยครูจะนำเสนอการวิเคราะห์ภูมิปัญญาทางภาษาตามแนวคิดมิติทางคติชนวิทยาเพื่อช่วยให้เข้าใจภาษาและเข้าใจความแตกต่างของคนในสังคมมากขึ้น

                ขั้นสอน

1) ผู้สอนเสนอการวิเคราะห์ภูมิปัญญาทางภาษาตามแนวคิดมิติทางคติชนวิทยาโดยยกตัวอย่างการวิเคราะห์บทเพลง ชวนน้องล่องใต้ ของแน๊ท ราเชนทร์

             ขั้นกิจกรรม

1) ผู้สอนให้ผู้เรียนแบ่งกลุ่มออกเป็นกลุ่มละ 5 - 6 คน

2) นักเรียนเลือกเพลงที่ปรากฏภาษาถิ่นจำนวน 1 เพลง แล้ววิเคราะห์ภูมิปัญญาทางภาษาตามแนวคิดมิติทางคติชนวิทยา

3) นักเรียนสรุปการวิเคราะห์ในรูปแบบโปรแกรมนำเสนอ

4) นักเรียนแต่ละกลุ่มออกมานำเสนอโดยเพื่อนที่เป็นผู้ฟังช่วยกันเสริมประเด็นต่าง ๆ ตามมิติทางคติชนวิทยาแต่ละมิติอย่างละเอียด

               ขั้นสรุปและประเมินผล

1) ผู้สอนให้นักเรียนแต่ละคนสรุปภูมิปัญญาทางภาษาและภาพสะท้อนสังคมจากการวิเคราะห์บทเพลงในกลุ่มของตนเองเป็นความเรียงไม่เกิน 10 บรรทัด

2) ผู้สอนและนักเรียนร่วมกันสรุปประโยชน์และข้อคิดจากการวิเคราะห์ภูมิปัญญาทางภาษาตามแนวคิดมิติทางคติชนวิทยาในบทเพลงยุค 2025

ตัวอย่างการวิเคราะห์

บรรยากาศการเรียนการสอน