จากความต้องการให้เด็ก ม.5 ที่เรียนรายวิชารอบรู้ดิจิตอล (digital literacy) เรียนรู้เรื่องของ digital footprint แต่ไม่อยากบรรยายให้ฟังเนื่องจากจะทำให้เรื่องที่เด็กควรรู้กลายเป็นเรื่องน่าเบื่อ บวกกับการเคยเห็นไอเดียเรื่อง crime scene ใน inskru บวกกับการรีเสิร์ชข้อมูลเพิ่มเติมว่า digital footprint มักถูกนำไปใช้กับ digital forensic ในการสืบหาอาชญากรไซเบอร์ จึงคิดเป็นไอเดียให้เด็กสืบเสาะหาร่องรอยคนที่ทำห้องคอมพิวเตอร์พัง

ขั้นแรกจัดการห้องคอมให้เละเทะประมาณหนึ่ง คว่ำจอ คว่ำคีย์บอร์ด โต๊ะ เก้าอี้ พอให้ดูสมจริง จากนั้นนำกระดาษที่มีการเขียนรหัสลับที่จะระบุถึงตัวตนของผู้ร้ายมาฉีกเป็นส่วน ๆ โดยแต่ละส่วนจะมีรหัสลับ 1 รหัส ซึ่งรหัสลับที่ผมเตรียมมามีดังนี้

• รหัส binary สำหรับแปลงให้เป็นรหัสแอสกี เมื่อแปลงออกมาแล้วจะได้เวลาเกิดเหตุ
• รหัสซีซาร์ เป็นคำหรือประโยคภาษาอังกฤษที่ถูกเข้ารหัสด้วยวิธี ceasar cipher
• รหัสที่ยังไม่เคยสอนนักเรียนมาก่อน คือการเขียนคำ หรือวลี หรือประโยคที่ระบุถึงตัวคนร้าย โดยใช้วิธีการเข้ารหัสแบบเขียนกลับหลังเช่น olleh มาจาก hello หรือ บัรคีดสัวส มาจาก สวัสดีครับ

โดยสองวิธีแรกเคยสอนเด็กมาแล้ว (ไว้จะมาเขียนไอเดียการสอนสองวิธีแรกอีกทีนะครับ) ซึ่งถ้าเราต้องการแบ่งนักเรียนเป็นกลุ่มละกี่คนก็เขียนรหัสลับลงไปเท่านั้น (ในที่นี้เขียนไว้ 5 รหัส) โดยเมื่อนักเรียนนำเอากระดาษมาประกบกันจะสามารถรวมเป็นกระดาษ 1 แผ่น จากนั้นก็ทิ้งร่องรอยไว้ในโซเชียลเน็ตเวิร์กให้เกี่ยวข้องกับรหัสลับ เช่นโพสต์บางเรื่องในเวลาที่เกิดเหตุ หรือโพสต์เนื้อหาที่มีการบอกใบ้ไปถึงรหัสลับ เมื่อเซ็ตติ้ง crime scene ของเราเรียบร้อยแล้วก็มาสู่ขั้นตอนที่สอง

ขั้นตอนที่สอง ต้องเล่นใหญ่บอกนักเรียนว่ามีใครไม่รู้มาพังห้องคอม แต่ผมแสดงไม่ค่อยเก่งก็จะมีนักเรียนที่ฉลาด ๆ สงสัยผม (คือมันอดภูมิใจไม่ได้ที่นักเรียนฉลาด จนเผลอยิ้ม แล้วอยากจะแปะมีม "บ้าจริง เราอดยิ้มไม่ได้" :D ) ซึ่งผมก็ปฏิเสธเสียงแข็งพร้อมถามหาหลักฐาน จากนั้นจึงให้เด็กไปเก็บเศษกระดาษที่ฉีกไว้มาคนะลส่วน เพื่อให้นำมาประกบกัน แล้วจะเกิดการจับกลุ่มอัตโนมัติ ซึ่งบางกลุ่มที่ซื่อสัตย์หน่อยก็จะพยายามหาชิ้นส่วนกระดาษที่จะประกบกันได้ บางกลุ่มก็จับกับเพื่อสนิทก่อนแล้วค่อยไปหากระดาษชิ้นที่ต้องการ แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อนักเรียนได้กลุ่มแล้ว ก็ให้ทำการถอดรหัสเพื่อหาเบาะแสหาตัวคนร้าย

ขั้นตอนที่สามเมื่อนักเรียนถอดรหัสได้ครบทุกรหัสแล้ว อาจจะยังไม่ได้หลักฐานที่ชัดเจนในการระบุตัวตนคนร้าย ซึ่งต้องเข้าไปค้นหาในโซเชียลมีเดียของครูด้วย ถ้าในกลุ่มมีนักเรียนบางคนที่เป็นเพื่อนครู ก็จะระบุได้เร็ว

ขั้นตอนที่สี่ เมื่อครูถูกเปิดเผยตัวตนจึงมอบหมายงานให้นักเรียนสมมติสถานการณ์ของอาชญากรรมไซเบอร์ขึ้นมา แล้วช่วยกันค้นหาร่องรอยด้วย digital footprint แล้วทำชิ้นงานมาส่งโดยสามารถเลือกได้ว่าจะทำเป็น

• คลิป
• งานนำเสนอ
• อินโฟกราฟิก
• มายด์แมพ

นักเรียนมีส่วนร่วมกับการเรียนค่อนข้างสูง มีการช่วยกันถอดรหัส มีความอยากเอาชนะความท้าทาย และแม้จะมีบางกลุ่มเฉลยรหัสออกมาแล้ว แต่กลุ่มที่ยังถอดรหัสไม่ครบก็ยังไม่ยอมแพ้ มุ่งมั่นที่จะถอดรหัสต่อ

จะมีบางคนที่ไม่เข้าใจเรื่องการถอดรหัสที่ดูจะเนือย ๆ แต่การจัดกลุ่มที่หลากหลายจะทำให้สามารถแก้ไขจุดนี้ได้ มีการรวมสองกลุ่มเพื่อช่วยกันถอดรหัส ส่วนที่ต้องปรับปรุงคือสุดท้ายแล้วครูต้องมาสรุปให้นักเรียนฟังว่ากิจกรรมนี้เป็นการจำลองการเก็บหลักฐานร่องรอยของกระบวนการ digital forensic ซึ่งก็ทำให้พลังงงานดร็อปไปบ้าง